Inleiding
De gemeente Aa en Hunze heeft zowel bestuurlijke als financiële belangen in verschillende organisaties met een publiekrechtelijke (gemeenschappelijke regelingen) of privaatrechtelijke rechtsvorm (stichtingen, verenigingen, coöperaties en vennootschappen). Met de participatie in verbonden partijen realiseert de gemeente haar maatschappelijke opgaven en ambities.
Een verbonden partij is volgens Artikel 1 van het BBV “Een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft.”
Onder bestuurlijk belang wordt verstaan: een zetel in het bestuur van een participatie of het hebben van stemrecht. Met een financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt is in geval van faillissement van de verbonden partij en/of als financiële problemen bij de verbonden partij verhaald kunnen worden op de gemeente.
De relatie tussen de verbonden partijen en het publieke belang wordt beschreven in de programma’s van de begroting. In onderstaand overzicht wordt aangegeven aan welk programma de doelen van de verbonden partij bijdragen.
Wettelijk kader en beleid
Artikel 186 Gemeentewet en het daarop gebaseerde Besluit Begroting en verantwoording (BBV) – met name artikel 15 – regelt de wijze waarop verbonden partijen worden gemonitord. Het BBV is vernieuwd. Het is van belang dat de informatie over verbonden partijen aansluit op de informatie over de activiteiten en eventuele risico’s.
Het BBV schrijft voor dat de informatie over de verbonden partijen opgenomen wordt in de beleidsprogramma’s waarop de samenwerking met de verbonden partij betrekking heeft. Dit bevordert dat de financiële bijdragen aan verbonden partijen en de daaraan verbonden risico’s in de beschouwingen over de gemeentebegroting worden meegenomen
In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in de relatie tussen de verbonden partijen en het publieke belang. Ook komen aan de orde ontwikkelingen, c.q. voornemens als het gaat om nieuwe verbonden partijen, het beëindigen van bestaande verbonden partijen, het wijzigen van bestaande verbonden partijen of eventuele andere actualiteiten omtrent verbonden partijen die gevolgen kunnen hebben voor de taakuitvoering van de verbonden partijen, dan wel financiële consequenties en/of risico’s kunnen hebben.
Kaders
Algemeen beleid
De gemeente Aa en Hunze heeft als beleid het aangaan van Gemeenschappelijke Regelingen zoveel mogelijk te beperken.
Gemeenschappelijke Regelingen kunnen wel aangegaan worden uit het oogpunt van efficiency en kostenbeheersing, wanneer het een duidelijk voordeel oplevert voor de gemeente.
Nota verbonden partijen
Op 23 april 2008 heeft de raad de Verordening ex. 212 van de Gemeentewet opnieuw vastgesteld. Hierin is opgenomen bij artikel 20 lid 1 “Het college biedt op verzoek van de raad ter vaststelling door de raad een nota verbonden partijen aan.”
Risico’s
Naast voordelen die samenwerkingsverbanden opleveren, zijn er ook risico’s aan verbonden. Door afvaardigingen in het algemeen en/of dagelijks bestuur kunnen financiële risico’s worden beheerst. Het risicoprofiel van gemeenschappelijke regelingen is over het algemeen laag, veelal is er een redelijk voorspelbare stijging van de jaarlijkse exploitatielasten. Binnen de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing worden ook de financiële risico’s t.a.v. verbonden partijen beoordeeld.
Het bezit van aandelen van privaatrechtelijke ondernemingen heeft in het algemeen een positief financieel effect. De economische waarde kan namelijk hoger liggen dan de balanswaarde. Wel is voorzichtigheid geboden bij het structureel ramen van dividenduitkeringen, omdat achterblijvende uitkeringen kunnen leiden tot een structureel budgettair probleem.
Overzicht verbonden partijen
| Organisatie/ vestigingsplaats | Financiële bijdrage 2020 in euro's | Vertegenwoordiging | Publiek belang / Programma | Juridische | Saldo resultaat | *Eigen vermogen | *Vreemd vermogen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Openbare Lichamen | |||||||
| Vereniging van Nederlandse Gemeenten Den Haag | 37.000 | Burgemeester (lid), Wethouder Heijerman (plv) | Belangenbehartiging van alle gemeenten bij andere overheden. Tweede Kamer, Kabinet en maatschappelijke organisaties zijn belangrijke gesprekspartners. Pijler 1: Bestuur en participatie | Vereniging | pm | € 65.530.000 € 61.975.000 (cijfers 2018) | € 76.373.000 € 78.875.000 (cijfers 2018) |
| Vereniging van Drentse Gemeenten Westerbork | 10.000 | Burgemeester (lid), Wethouder Heijerman (plv) | Behartigen van de gezamenlijke belangen van de Drentse gemeenten. Bijvoorbeeld vertegenwoordiging, belangenbehartiging en pleitbezorging richting provincie en Rijk. Pijler 1: Bestuur en participatie | Vereniging | pm | pm | pm |
| Gemeenschappelijke regeling Eems Dollard Regio (EDR) Leer | 3.000 | Wethouder Luinge (lid), Wethouder Lambert (plv) | Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen op het gebied van ruimtelijke ordening, infrastructuur, bevordering van de regionale economie, cultuur en dergelijke. Pijler 1: Bestuur en participatie | GR naar Duits recht | pm | pm | pm |
| Veiligheidsregio Drenthe Assen | 1.450.997 | Burgemeester, Wethouder Heijerman (plv) | Brandweerzorg en hulpverlening bij brand en rampen en geneeskundige hulpverlening bij calamiteiten voor 12 Drentse gemeenten. Pijler 1: Bestuur en participatie | GR | -/- € 165.000 | € 1.125.337 € 1.096.805 | € 25.758.130 € 22.960.420 |
| Werkvoorzieningschap Alescon (in liquidatie) Hoogeveen | 0 | Wethouder Lambert (lid), Wethouder Luinge (plv) | Activiteiten gericht op het creëren, bevorderen of instand houden van werkgelegenheid ten behoeve van natuurlijke personen die een afstand hebben tot de reguliere arbeidsmarkt. Pijler 2: Zorg | GR | n.v.t. | ||
| Gemeenschappelijke regeling Werkplein Drentsche Aa (WPDA) | 2.525.000 | Wethouder Lambert (lid), Wethouder Luinge (plv) | Uitvoering participatiewet van de 3 deelnemende gemeenten op het terrein van werk en inkomen. Hierdoor is het mogelijk de inwoner die geen werk en/of geen inkomen heeft zo goed en snel mogelijk te helpen. Zo mogelijk bij één loket. Pijler 2: Zorg | GR | € 0 | € 0 € 133.000,- | € 6.545.000 (per 1-1-2020) € 7.626.000 (per 31-12-2020) |
| Gemeenschappelijke Regeling Gemeentelijke Gezondheidsdienst Drenthe (GGD Drenthe) Assen | 782.655 | Wethouder Luinge (lid), Wethouder Lambert (plv) | Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van de volksgezondheid in brede zin. Pijler2: Zorg | GR | € 0 | € 2.422.000 € 2.422.000 | € 1.889.000 € 625.000 |
| Gemeenschappelijke regeling Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe (RUD Drenthe) | 446.401 | Wethouder Heijerman (lid algemeen en dagelijks bestuur) Burgemeester (plv) | Uitvoering taken van alle milieutaken op het gebied van omgevingsrecht (vergunningverlening, toezicht en handhaving, advisering). Pijler 4: Voorzieningen, leefbaarheid en wonen | GR | € 0 | € 556.000 € 72.000 | € 2.575.000 € 2.575.000 |
| Recreatieschap Drenthe Diever | 106.687 | Wethouder Luinge (lid) Wethouder Lambert (plv) | Behartigen van gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van recreatie en toerisme. Pijler 4: Voorzieningen, leefbaarheid en wonen | GR | € 0 | € 672.236 € 679.384 | € 1.222.424 € 1.222.424 |
| Gemeenschappelijke regeling Publiek vervoer Groningen-Drenthe | 15.175 | Wethouder Lambert (AVA) | Het creëren van een optimaal, toekomstbestendig, duurzaam en betaalbaar vervoersnetwerk. Pijler2: Zorg | GR | € 0 | € 4.293 | € 0 |
| Vennootschappen | |||||||
| NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Den Haag | € 137.509 mln | Wethouder Lambert (AVA) | Met gespecialiseerde dienstverlening draagt de BNG bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen. Pijler 5: Middelen en ondersteuning | NV. Aandeel-houder | BNG verstrekt geen begrotingscijfers | € 4.991 mln (per 1-1-2019) BNG verstrekt geen begrotingscijfers | € 132.518 mln. (per 1-1-2019) BNG verstrekt geen begrotingscijfers |
| Enexis BV Den Bosch | € 7.712.mln | Wethouder Lambert (AVA) | Nutsbedrijf, distributie en transporteren van energie, netwerkbeheer.Pijler 5: Middelen en ondersteuning | BV Aandeel-houder | p.m. | € 4.021 mln. onbekend | € 3.691 mln. onbekend |
| Waterleidingmaatschappij Drenthe Assen | 164 mln | Wethouder Luinge (AVA) | Een betrouwbare en continue drinkwatervoorziening tegen de laagst mogelijke prijs. Pijler 5: Middelen en ondersteuning | NV. Aandeel-houder | p.m. | €34 mln. (per 1-1-19) | € 130 mln (per 1-1-19) |
N.B. bovenstaande subsidies/financiële bijdragen zijn afgerond op duizendtallen. De opgenomen financiële bijdragen GR zijn conform begroting van de GR 2020.
Belangrijke ontwikkelingen / voornemens / risico’s verbonden partijen
Algemeen
De verbetering van de aansturing van verbonden partijen heeft permanente aandacht waarin ook de invulling van de regiefunctie aan de orde is.
Ten aanzien van gesubsidieerde instellingen worden de overeenkomsten bij voorkeur op basis van contractfinanciering afgesloten.
In 2015 is de Wet gemeenschappelijke regelingen gewijzigd met onder andere het doel de rol van de Gemeenteraden te versterken. In het voorjaar voorafgaand aan het begrotingsjaar informeert een gemeenschappelijke regeling (GR) de deelnemende raden door middel van een kaderbrief over de financiële en beleidsmatige kaders van de GR.
Sinds 2016 wordt ten aanzien van de jaarstukken en begrotingen van de gemeenschappelijke regelingen voor de raad voor het eerst een informatiemarkt georganiseerd waarin de raadsleden vroegtijdig inzicht kunnen krijgen in de activiteiten van de GR.
Hieronder een overzicht van belangrijke ontwikkelingen en risico’s van verbonden partijen
Alescon/ WPDA
Organisatie: Met ingang van 1-1- 2019 zijn alle taken van Alescon voor de gemeenten Aa en Hunze, Assen en Tynaarlo samengevoegd met de taken van Werkplein Drentsche Aa. In de begroting is een efficiencyvoordeel van € 300.000,- geraamd vanuit de samenvoeging. Vanuit de gr Alescon in liquidatie is er nog een risico t.a.v. mogelijke claims van belastingdienst en pensioenfonds als gevolg van de reeds afgewikkelde “ FNV zaak” . Een belangrijk risico betreft de economische ontwikkeling. Deze bepaald voor een groot deel de opnamecapaciteit van de arbeidsmarkt. In relatie daarmee is dit ook mede bepalend voor de ontwikkeling van het aantal uitkeringen t.o.v. de beschikbare rijksbudgetten. Ook het late moment van vaststelling van de definitieve rijksbijdrage (medio september van het lopende begrotingsjaar) vormt een risico.
GGD
Binnen de GGD – taak veilig thuis - leiden de wettelijke eisen, intensivering van en uitbreiding van taken en de doelstelling dat er meer en vroegtijdig zicht moet komen op kindermishandeling en huiselijk geweld tot uitbreiding van personele capaciteit.
RUDD
De uitvoering van taken op het huidige kwaliteitsniveau in relatie tot de opgelegde bezuiniging leidt tot knelpunten in de begroting. In 2017 is een extern onderzoek uitgevoerd. Hieruit is een rapport met aanbevelingen gekomen. In 2018 is met de uitvoering van de aanbevelingen gestart en loopt nog door in 2020. Dit ontwikkelprogramma heeft financiële en uitvoeringsrisico’s omdat de uitkomst onzeker is en door het inzetten van de reserves voor dit doel is er nagenoeg geen buffer meer om onvoorziene kosten op te vangen.
VRD
De kosten voor het paraat houden van de brandweer nemen steeds meer toe, maar de kwaliteit van de basisbrandweerzorg moet gelijk blijven. Dit vraagt grote inspanningen van organisatie en de vrijwilligers. Naar verwachting treedt op 1 januari 2020 de Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren (WNRA) in werking. De belangrijkste gevolgen zijn dat de arbeidsrechtelijke (rechts)positie van ambtenaren gelijk wordt aan die van werknemers in het private bedrijfsleven. Dit kan leiden tot een kostenstijging vanwege verplichte pensioenopbouw, sociale zekerheidsrechten etc.