Inleiding
De gemeente Aa en Hunze heeft zowel bestuurlijke als financiële belangen in verschillende organisaties met een publiekrechtelijke (gemeenschappelijke regelingen) of privaatrechtelijke rechtsvorm (stichtingen, verenigingen, coöperaties en vennootschappen). Met de participatie in verbonden partijen realiseert de gemeente haar maatschappelijke opgaven en ambities.
Een verbonden partij is volgens Artikel 1 van het BBV (Besluit begroting en verantwoording) “Een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft.”
Onder bestuurlijk belang wordt verstaan: een zetel in het bestuur van een participatie of het hebben van stemrecht. Met een financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt is in geval van faillissement van de verbonden partij en/of als financiële problemen bij de verbonden partij verhaald kunnen worden op de gemeente.
De relatie tussen de verbonden partijen en het publieke belang wordt beschreven in de programma’s van de begroting. In onderstaand overzicht wordt aangegeven aan welk programma de doelen van de verbonden partij bijdragen.
Wettelijk kader en beleid
Artikel 186 Gemeentewet en het daarop gebaseerde Besluit Begroting en verantwoording (BBV) – met name artikel 15 – regelt de wijze waarop verbonden partijen worden gemonitord. Het BBV is vernieuwd. Het is van belang dat de informatie over verbonden partijen aansluit op de informatie over de activiteiten en eventuele risico’s.
Het BBV schrijft voor dat de informatie over de verbonden partijen opgenomen wordt in de beleidsprogramma’s waarop de samenwerking met de verbonden partij betrekking heeft. Dit bevordert dat de financiële bijdragen aan verbonden partijen en de daaraan verbonden risico’s in de beschouwingen over de gemeentebegroting worden meegenomen.
In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in de relatie tussen de verbonden partijen en het publieke belang. Ook komen aan de orde ontwikkelingen, in welk geval voornemens als het gaat om nieuwe verbonden partijen, het beëindigen van bestaande verbonden partijen, het wijzigen van bestaande verbonden partijen of eventuele andere actualiteiten omtrent verbonden partijen die gevolgen kunnen hebben voor de taakuitvoering van de verbonden partijen, dan wel financiële consequenties en/of risico’s kunnen hebben.
Kaders
Algemeen beleid
De gemeente Aa en Hunze heeft als beleid het aangaan van Gemeenschappelijke Regelingen zoveel mogelijk te beperken.
Gemeenschappelijke Regelingen kunnen wel aangegaan worden uit het oogpunt van efficiency en kostenbeheersing, wanneer het een duidelijk voordeel oplevert voor de gemeente.
Nota verbonden partijen
Op 23 april 2008 heeft de raad de Verordening ex. 212 van de Gemeentewet vastgesteld. Hierin is opgenomen bij artikel 20 lid 1 “Het college biedt op verzoek van de raad ter vaststelling door de raad een nota verbonden partijen aan.”
Grip op gemeenschappelijke regelingen
In december 2021 heeft het bestuur van de Vereniging van Drentse gemeenten aan de gemeenten een rapport gezonden met aanbevelingen en een proces-voorstel om de invloed op gemeenschappelijke regelingen te versterken. In de gemeenten Aa en Hunze, Assen, Noordenveld en Tynaarlo wordt vanaf 2020 reeds in raadswerkgroepen samengewerkt aan gezamenlijke beoordeling van begrotingen, jaarstukken en kaderbrieven. Het doel is door gezamenlijke zienswijzen aan te bieden grip op de regelingen te versterken. Per 1 juli 2022 is de Wet Gemeenschappelijke regelingen gewijzigd. De tekst van de gemeenschappelijke regelingen waarin wij deelnemen moeten uiterlijk 1 juli 2024 zijn aangepast aan de nieuwe wet.
Risico’s
Naast voordelen die samenwerkingsverbanden opleveren, zijn er ook risico’s aan verbonden. Door afvaardigingen in het algemeen en/of dagelijks bestuur kunnen financiële risico’s worden beheerst. Het risicoprofiel van gemeenschappelijke regelingen is over het algemeen laag, veelal is er een redelijk voorspelbare stijging van de jaarlijkse exploitatielasten. Binnen de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing worden ook de financiële risico’s ten aanzien van verbonden partijen beoordeeld.
Het bezit van aandelen van privaatrechtelijke ondernemingen heeft in het algemeen een positief financieel effect. De economische waarde kan namelijk hoger liggen dan de balanswaarde. Wel is voorzichtigheid geboden bij het structureel ramen van dividenduitkeringen, omdat achterblijvende uitkeringen kunnen leiden tot een structureel budgettair probleem.
Overzicht verbonden partijen
| Organisatie/vestigingsplaats | Financiële bijdrage | Vertegenwoordiging | Publiek belang / Programma | Juridische vorm | Saldo resultaat | Eigen vermogen | Vreemd vermogen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2024 in euro's | begroting 2024 | ||||||
| Vereniging van Nederlandse Gemeenten Den Haag | € 46.000 | Burgemeester (lid), Wethouder Berghuis (plv) | Belangenbehartiging van alle gemeenten bij andere overheden. Tweede Kamer, Kabinet en maatschappelijke organisaties zijn belangrijke gesprekspartners. Pijler 1: Bestuur en participatie | Vereniging | pm | pm | pm |
| Vereniging van Drentse Gemeenten Westerbork | € 17.000 | Burgemeester (lid), Wethouder Berghuis (plv) | Behartigen van de gezamenlijke belangen van de Drentse gemeenten. Bijvoorbeeld vertegenwoordiging, belangenbehartiging en pleitbezorging richting provincie en Rijk. Pijler 1: Bestuur en participatie | Vereniging | pm | pm | pm |
| Gemeenschappelijke regeling Eems Dollard Regio (EDR) Leer | € 4.000 | Wethouder Luinge (lid), Wethouder Ten Brink (plv) | Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen op het gebied van ruimtelijke ordening, infrastructuur, bevordering van de regionale economie, cultuur en dergelijke. Pijler 1: Bestuur en participatie | GR naar Duits recht | pm | pm | pm |
| Veiligheidsregio Drenthe Assen | € 1.806.521 | Burgemeester (lid), Wethouder Berghuis (plv) | Brandweerzorg en hulpverlening bij brand en rampen en geneeskundige hulpverlening bij calamiteiten voor 12 Drentse gemeenten. Pijler 1: Bestuur en participatie | GR | € 0 | € 2.209.695 | € 24.143.046 |
| Gemeenschappelijke regeling Werkplein Drentsche Aa (WPDA) | € 3.134.000 | Wethouder Ten Brink (lid), Wethouder Luinge (plv) | Uitvoering participatiewet van de 3 deelnemende gemeenten op het terrein van werk en inkomen. Hierdoor is het mogelijk de inwoner die geen werk en/of geen inkomen heeft zo goed en snel mogelijk te helpen. Zo mogelijk bij één loket. Pijler2: Zorg | GR | € 0 | € 0 | € 13.837 |
| Gemeenschappelijke Regeling Gemeentelijke Gezondheidsdienst Drenthe (GGD Drenthe) Assen | € 943.122 | Wethouder Luinge (lid), Wethouder Ten Brink (plv) | Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van de volksgezondheid in brede zin. Pijler2: Zorg | GR | € 0 | € 2.000.000 | € 2.070.000 |
| Gemeenschappelijke regeling Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe (RUD Drenthe) | € 892.311 | Wethouder Berghuis (lid), Burgemeester (plv) | Uitvoering taken van alle milieutaken op het gebied van omgevingsrecht (vergunningverlening, toezicht en handhaving, advisering). Pijler 4: Voorzieningen, leefbaarheid en wonen | GR | € 0 | € 311.000 | € 6.163.000 |
| Recreatieschap Drenthe Diever | € 120.558 | Wethouder Luinge (lid), wethouder Ten Brink (plv) | Behartigen van gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van recreatie en toerisme. Pijler 4: Voorzieningen, leefbaarheid en wonen | GR | € 0 | € 1.184.168 | € 1.286.336 |
| Gemeenschappelijke regeling Publiek vervoer Groningen-Drenthe | € 17.003 | Wethouder Ten Brink (lid bestuurlijk overleg regio Noord-Midden Drenthe) | Het creëren van een optimaal, toekomstbestendig, duurzaam en betaalbaar vervoersnetwerk. Pijler2: Zorg | GR | € 0 | € 263.000 | € 45.000 |
| Gemeenschappelijke regeling Noordmidden-Drentse samenwerking | € 364.000 | Wethouder Ten Brink | Samenwerking voor jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning in de gemeenten Aa en Hunze, Assen, Midden-Drenthe, Noordenveld en Tynaarlo t.a.v. o.a. inkoop individuele- en maatwerkvoorzieningen, contractmanagement, toezicht en handhaving en advisering m.b.t. beleidsvorming | GR | pm | pm | pm |
| NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Den Haag | € -124.511 | Wethouder Ten Brink (AVA) | Met gespecialiseerde dienstverlening draagt de BNG bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen. Pijler 5: Middelen en ondersteuning | NV. Aandeel-houder | pm | pm | pm |
| Dit betreft de verwachte dividenduitkering. | |||||||
| Enexis BV Den Bosch | € -140.000 | Wethouder Ten Brink (AVA) | Nutsbedrijf, distributie en transporteren van energie, netwerkbeheer.Pijler 5: Middelen en ondersteuning | BV. Aandeel-houder | pm | € 5.263.000.000 | € 5.517.000.000 |
| Dit betreft de verwachte dividenduitkering. | |||||||
| Waterleidingmaatschappij Drenthe Assen | € 0 | Wethouder Luinge (AVA) | Een betrouwbare en continue drinkwatervoorziening tegen de laagst mogelijke prijs. Pijler 5: Middelen en ondersteuning | NV. Aandeel-houder | pm | pm | pm |
N.B. bovenstaande subsidies/financiële bijdragen zijn afgerond op duizendtallen. De opgenomen financiële bijdragen Gemeenschappelijke Regeling zijn conform begroting van de GR 2024.
Belangrijke ontwikkelingen / voornemens / risico’s verbonden partijen
Algemeen
De verbetering van de aansturing van verbonden partijen heeft permanente aandacht waarin ook de invulling van de regiefunctie aan de orde is.
Ten aanzien van gesubsidieerde instellingen worden de overeenkomsten bij voorkeur op basis van contractfinanciering afgesloten.
De begrotingen van de diverse gemeenschappelijke regelingen bestaan in hoofdzaak uit personeelskosten. Ontwikkelingen hierin zoals afgelopen jaar de stijgingen die in de CAO's zijn afgesproken hebben direct, niet beïnvloedbare, gevolgen voor de begroting van de regelingen.
Hieronder een overzicht van belangrijke ontwikkelingen en risico’s van verbonden partijen
WPDA
Organisatie: Een belangrijk risico betreft de economische ontwikkeling. Deze bepaald voor een groot deel de opnamecapaciteit van de arbeidsmarkt. In relatie daarmee is dit ook mede bepalend voor de ontwikkeling van het aantal uitkeringen ten opzichte van de beschikbare rijksbudgetten. Het late moment van vaststelling van de definitieve rijksbijdrage (medio september van het lopende begrotingsjaar) vormt een risico. We zijn in 2023 gestart met herijking van het beleidskader. In het eerste halfjaar van 2024 zal het bestuurlijk traject tot vaststelling hiervan plaatsvinden.
GGD
De Corona-crisis heeft een grote impact op de taken en bedrijfsvoering van de GGD. Binnen enkele taken blijft het uiterst moeilijk om de personele bezetting op het gewenste en noodzakelijke niveau te houden. Binnen het onderdeel Veilig thuis vraagt het landelijke actieprogramma "geweld hoort nergens thuis", een transformatie van de organisatie VTD. De insteek is om samen met het lokale veld en de beschermingsketen in te zetten op een zo effectief mogelijke werkwijze in samenhang met de gemeenten. De GGD heeft hiervoor nog geen gelden in de begroting 2024 opgenomen en geeft aan dat in de loop van 2023 duidelijk wordt welke financiële bijdrage van de gemeenten benodigd zal zijn.
RUDD
Belangrijke ontwikkeling betreft de komst van Omgevingswet, aanpak asbestdaken, klimaatdoelen/energiebesparing en de overdracht van bodemtaken van provincie naar gemeenten. Het algemeen bestuur van de RUDD heeft, gelet op de zienswijzen van een aantal gemeenten, besloten een door het Dagelijks bestuur voorgestelde verhoging van de bijdrage met 7% niet op te nemen voor 2024. Wij hebben het bedrag dat hiervoor was geraamd wel al opgenomen in onze eigen begroting.
VRD
De toenemende complexiteit van de samenleving heeft ook tot gevolg dat rampen en crises complexer worden. Maatschappelijke onrust kan al snel ontstaan bij verstoringen in het dagelijks leven. De aanpak van deze verschillende crises vraagt om een flexibele en wendbare crisisorganisatie die kan opschalen naar behoefte. Er wordt gezocht naar een ander, toekomstbestendig systeem voor brandweerzorg met gelijkwaardige brandweerzorg in plaats van gelijke brandweerzorg. Hiervoor is in 2024 een extra impuls nodig voor o.a. bijscholing.
Publiek Vervoer
De diverse maatregelen ter bestrijding van de covid-19 crisis hebben grote effect gehad op de vraag naar het doelgroepenvervoer. Met gedeeltelijke financiële compensatie van de vraaguitval is de vervoersstructuur in stand gehouden. We hebben gebruik gemaakt van de mogelijkheid de lopende vervoerscontracten te verlengen tot augustus 2026. Het proces om vanaf augustus 2026 over nieuwe vervoerscontracten te beschikken wordt in 2024 gestart.
Inkoopsamenwerking Noord en Midden Drenthe
In 2022 is de gemeenschappelijke regeling Inkoopsamenwerking Noord en Midden Drenthe gestart. Ten behoeve van de Wmo en Jeugdhulp worden taken verricht voor de deelnemende gemeenten met betrekking tot inkoop, contractmanagement, toezicht, handhaving, advisering en afstemming ten aanzien van beleidsvorming en standpuntbepaling ten aanzien van subregio overstijgende vraagstukken op het gebied van het sociaal domein.