Hoofdlijnen

In dit onderdeel gaan we in op het begrotingsresultaat, de actuele financiële positie 2024-2027 (op hoofdlijnen), de Vrije Algemene Reserve (VAR), gemeentelijke lastendruk, enkele belangrijke financiële ontwikkelingen en de financiële uitgangspunten. Hierna volgen de raadsvoorstellen en vaststelling van de begroting 2024. En tot slot de meerjarenbegroting 2024-2027. Op basis van deze hoofdlijnen kunt u zich een goed beeld vormen van de beleidsmatige en financiële ontwikkelingen.

In het onderdeel ‘Ambities’ heeft u onze ambities en beleidsvoornemens per pijler kunnen zien. In dit onderdeel treft u de inhoudelijke onderbouwing aan van de verschillende beleidsvoornemens. Tevens vindt u hier de samenvatting van de financiële positie van onze gemeente, met daarbij inbegrepen de financiële vertaling van de verschillende beleidsvoornemens.

Begrotingsresultaat
De begroting 2024 is structureel sluitend. Dat lijkt positief maar enige voorzichtigheid is op zijn plaats aangezien de jaren 2026 en 2027 sluiten met een negatief saldo. De gevolgen van het ravijnjaar worden zichtbaar. We blijven de ontwikkelingen binnen het gemeentefonds nauwlettend volgen maar de  recente val van het kabinet  geeft onzekerheid. Daarnaast zijn ook  de Hervormingsagenda Jeugd en de nieuwe systematiek van de berekening van de accressen in de Algemene Uitkering van invloed op onze financiële positie. Het lijkt daarom verstandig de positieve structurele begrotingssaldi van 2024 en 2025 niet verder te bestemmen dan nu wordt voorgesteld. Vooralsnog worden uw raad nog geen ombuigingen voorgelegd voor de jaren 2026 en 2027.

Actuele financiële positie 2024-2027
Hieronder is het resultaat van de actuele meerjarenbegroting weergegeven. Het overzicht geeft inzicht in het structurele verloop van de begroting en de incidentele mutaties. Voor een toelichting op de verschillende onderdelen verwijzen wij naar: ‘Meerjarenbegroting 2024-2027’.  Het totaal van de incidentele ambities wordt onttrokken aan de VAR. 

Incidenteel nieuw beleid
De voorstellen zoals in deze begroting 2024 en meerjarenbegroting 2025-2027 zijn opgenomen leiden tot een onttrekking aan de VAR van afgerond € 3,8 miljoen. Dit is de optelling van het totaal van de incidentele mutaties voor de jaren 2024 t/m 2027.  

We komen uit op een verwachte stand van de VAR  op 31 december 2027 van rond de € 4,6 miljoen. Deze schatting houdt rekening met de cumulatieve incidentele mutaties en niet met de structurele begrotingsresultaten. Hiermee blijven we boven het overeengekomen minimum van € 3,0 miljoen, zoals vastgelegd in het coalitieakkoord.

VAR in relatie tot de WAR
In de meest recente actuele nota  weerstandsvermogen en risicobeheersing, vastgesteld in het 1e kwartaal 2023, is het doel en vereiste van de algemene reserve (WAR) in relatie tot de weerstandscapaciteit inzichtelijk gemaakt. De verwachte stand van de WAR is per eind 2024 € 5,7 miljoen conform de vastgestelde financiële uitgangspunten. 

Hieronder is de prognose van het verloop van de VAR weergegeven:

We streven er al jaren naar om de gemeentelijke lasten voor inwoners binnen de perken te houden. We corrigeren voor de jaren 2024-2027 de onroerendezaakbelasting (OZB)  met het inflatiepercentage en voeren verder geen verhoging door. De inflatiecorrectie is bedoeld om de inkomsten en uitgaven op hetzelfde niveau te houden. Voor 2024 is dit 3,9%.  

De kosten voor investeringen en onderhoud aan het riool stijgen in 2024 met 5,0%. Omdat we uitgaan van 100% kostendekkendheid, stijgt de opbrengst van de rioolheffing ook met 5,0%. Door gebruik te maken van de voorziening riolering blijft de lastenstijging voor de inwoner hier relatief beperkt. Ook bij de afvalstoffenheffing is er sprake van een stijging van de kosten. Dit heeft in de eerste plaats te maken met de uitvoering van het nieuwe afvalbeleid en de hogere doorrekening van de personele lasten (hogere CAO). Daarnaast heeft de aanbesteding van de verwerking van het groenafval geleid tot fors hogere kosten. Het gaat in totaal om een hogere doorberekening van de kosten van 8,6%.  Ook bij de afvalstoffenheffing gaan we uit van 100% kostendekkendheid.

Hieronder zijn de belangrijkste ontwikkelingen weergegeven die (mogelijk) een grote impact hebben op de financiële positie van onze gemeente. 

Ontwikkelingen Gemeentefonds
De raming voor de algemene uitkering volgt de meicirculaire 2023. Tot en met het jaar 2025 zijn de accressen (toevoegingen) in het gemeentefonds aanzienlijk. Omdat het regeerakkoord dan ook afloopt ontstaat voor het jaar 2026 een heel negatief beeld, het zogenaamde ‘ravijnjaar’.  Ook het jaar 2027 kent een negatief saldo. De recente val van het kabinet zal naar verwachting niet leiden tot een snelle oplossing van dit tekort. Ook de wijzigingen binnen de normeringssystematiek in het gemeentefonds spelen mee in het ontstaan van tekorten in de jaren 2026 en 2027.

Energieprijzen en inflatie
Er is nog steeds veel onzekerheid rondom de energieprijzen. In de begroting 2024 is nog gerekend met de 'normale' inflatiepercentages. Het is onzeker of dat voldoende is. Daarnaast is het de vraag in hoeverre de hogere prijzen structureel of incidenteel van aard zijn. We houden rekening met bijstellingen in de loop van het jaar. We doen dit binnen de gebruikelijke P&C documenten, najaarsnota en bestuursrapportage. 

Voor de doorberekening van de prijsontwikkeling zijn de inflatiepercentages uit de meicirculaire 2023 gebruikt conform onze financiële uitgangspunten. Voor 2024 is dat 5,2 % voor de salarissen en 3,9 % voor de overige onderdelen. Voor een aantal onderdelen is een extra bedrag opgenomen omdat de aanbesteding daarvan hoger is uitgevallen. De tijd zal uitwijzen of de opgenomen bedragen voldoende zijn en of de huidige inflatiepercentages zorgen voor een structureel hoger prijsniveau. 
De CAO ontwikkelingen binnen de verschillende beroepsgroepen hebben ook hun weerslag op onze begroting. De CAO sociaal Werk leidt tot een salarisverhoging van bijna 15%. De gevolgen hiervan binnen het sociaal domein zijn naar verwachting niet op te lossen binnen de normale prijsontwikkeling. Hiervoor zijn extra middelen tot een bedrag ad € 300.000 opgenomen.

Financiële uitgangspunten.

Hieronder treft u de (geactualiseerde) financiële uitgangspunten op basis waarvan de begroting is vastgesteld:

1. We streven naar een structureel sluitende begroting voor 2024 dan wel een structureel sluitende meerjarenbegroting 2025 - 2027. Hierbij worden structurele lasten structureel geraamd.
2. We baseren de begroting op de laatst gepubliceerde meicirculaire en zorgen voor een realistische raming van de algemene uitkering waarbij structurele ruimte wordt gecreëerd voor het opvangen van onverwachte gebeurtenissen. Het weerstandsvermogen moet voldoende zijn om de onzekerheden en risico’s op te vangen.
3. Het Weerstandsdeel Algemene Reserve (WAR) behoudt een ondergrens van € 5,7 mln. De Vrije Algemene Reserve (VAR) behoudt een ondergrens van € 3,0 mln.
4. We willen Rijksregelingen uitvoeren met rijksmiddelen, zonder ‘plus’. 
5. Tijdens het proces van het opstellen van de begroting komen we tot een integrale afweging of een aanvullende bezuinigingstaakstelling noodzakelijk is.
6. De (eventuele) taakstellende bezuinigingen in het eerstvolgende begrotingsjaar worden concreet ingevuld.
7. Bij het niet (kunnen) realiseren van een bezuinigingstaakstelling op een taakveld binnen een pijler dient bij voorkeur primair binnen dezelfde pijler een alternatief te worden gevonden. Indien dit niet mogelijk is dan dient een alternatief te worden gevonden door integrale afweging binnen alle pijlers (procesafspraak).
8. Bij het opvoeren van nieuw beleid / nieuwe wensen dient dekking te worden aangegeven voor hetzelfde begrotingsjaar. Of aangegeven dient te worden welk oud beleid plaats maakt voor het nieuwe.
9. De toevoegingen in de algemene uitkering uit het gemeentefonds die we van de rijksoverheid ontvangen voor specifieke beleidsvelden / intensiveringen (de zogenaamde taakmutaties) worden in principe niet omgezet in ‘stelposten’ voor de bedoelde beleidsterreinen/intensiveringen.
10. Inkomstenontwikkeling: er wordt uitgegaan van een verhoging van de tarieven (niet zijnde belastingen) met het geldende prijsindexcijfer voor overheidsconsumptie, netto materieel (inflatiecorrectie) uit de meest recente circulaire. Uitzonderingen hierop zijn de tariefsverhogingen die onderdeel zijn van het bezuinigingstraject. Voor de kostenontwikkeling wordt uitgegaan van datzelfde prijsindexcijfer met uitzondering van de loonontwikkeling. Daarvoor wordt het prijsindexcijfer voor loonvoet sector overheid gebruikt zoals dat bekend is op het moment van opstellen van de (werk)begroting.
11. De onroerende zaakbelastingen, de forensenbelasting, de toeristenbelasting, het rioolrecht en de afvalstoffenheffing volgen niet de systematiek onder punt 10 genoemd. Waarbij voor rioolrecht en afvalstoffenheffing een kostendekkend tarief wordt gehanteerd en het college voor de belastingen een afzonderlijk voorstel doet.

Aan uw raad wordt voorgesteld:

1 . De inhoud van de onderdelen ‘Actuele financiële positie 2024-2027', ‘VAR’, ‘Gemeentelijke lastendruk’ uit ‘Ontwikkelingen en financiële uitgangspunten’ voor kennisgeving aan te nemen.
2.  De beleidsbegroting 2024 vast te stellen.
3.  Van de  financiële begroting en de meerjarenbegroting 2024-2027 de jaarschijf 2024 vast stellen en de overige jaarschijven voor kennisgeving aan te nemen.
4.  De ‘Bij 1e begrotingswijziging 2024 beschikbaar te stellen budgetten’ vast te stellen.
5.  In te stemmen met de voorgestelde resultaatbestemming. Het betreft een onttrekking van per saldo in totaal € 139.000 aan de diverse reserves ten gunste van de exploitatie (zie van de Financiële   begroting het onderdeel ‘Lasten en baten per pijler’).

9 november 2023

College van burgemeester en wethouders gemeente Aa en Hunze

de secretaris,                                                             de burgemeester, 

                         

de heer R.L.H. Schoonderbeek                        de heer A.W. Hiemstra

Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente Aa en Hunze in de

openbare vergadering van 9 november 2023.

 

de griffier,                                                                          de voorzitter,

                 

mevrouw mr. E.P. van Corbach                            de heer A.W. Hiemstra

Bij het vaststellen van de begroting 2024 is een 5-tal amendementen aangenomen.
Verhoging van het mantelzorgcompliment naar € 150 per jaar. Totaal structureel hogere uitgave van € 25.000.
Incidenteel een bedrag van € 100.000 opnemen voor haalbaarheidsonderzoek reconstructie centrum Gasselternijveen.
Een jaarlijkse bijdrage van € 5.500 beschikbaar stellen aan de Stichting begraafplaats "Annerveen" voor onderhoud van de begraafplaats.
De stijging van de onroerende zaakbelasting met 2% verminderen tot 1,9%. Structureel lagere inkomst van € 100.000. 
Incidenteel verlagen van het tarief afvalstoffenheffing. Het nadelig resultaat  ad € 47.000 laste brengen van de voorziening afvalstoffenheffing. 

De begroting 2024 en de meerjarenbegroting 2024-2027 zijn opgesteld aan de hand van de herijkte toekomstvisie 2015-2025, het coalitieakkoord 2022-2026 en de sturingsmonitor 2023.

Begroting 2024
De begroting 2024  sluit structureel. Voor het jaar 2024 is er een overschot  van afgerond € 882.000. 

We onttrekken in 2024 een bedrag aan de VAR van afgerond € 2,8 miljoen ter dekking van de incidentele ambities.

Meerjarig
De meerjarenbegroting heeft in 2027 een structureel saldo van € 2.471.000 negatief.  Incidenteel wordt in de jaren 2025 t/m 2027 in totaal een beslag op de VAR gelegd van per saldo € 1.011.000.  

Bij dit onderdeel zijn de structurele lasten van de nieuwe ambities opgenomen die voortvloeien uit de herijkte strategische toekomstvisie, het coalitieakkoord 2022-2026 en de actuele ontwikkelingen.

Ad 1.  Budget voor Raad- en raadscommissies
De vergoeding voor raads- en commissieleden is uit de pas gaan lopen met de trendmatige ontwikkeling van het budget. Daar waar dit eerder werd opgevangen door een incidenteel voordeel op het budget van de rekenkamer is dit met de invoering van de nieuwe verordening op de Rekenkamer niet langer mogelijk. Het budget voor de raads- en commissieleden moet naar een realistisch bedrag worden gebracht. Hiervoor wordt nu een extra bedrag ad € 40.000 opgenomen.
Op de raadsvergadering van 29 juni 2023 is de nieuwe verordening op de Rekenkamer aangenomen.  Er zullen drie externe leden worden aangenomen die de onderzoeken zullen gaan uitvoeren en hier een vergoeding voor ontvangen. Deze verandering is verplicht vanwege een wetswijziging. Momenteel bestaat de Rekenkamercommissie uit raadsleden (en één extern lid) die geen vergoeding ontvangen en geen ervaring hebben met onderzoek doen. Hierdoor is het aantal onderzoeken en de bijbehorende kosten beperkt gebleven. 

Ad 2.   Extra formatie griffie i.v.m. ondersteuning jongerenraad
Om de jongerenraad te ondersteunen, is het nodig om de formatie van de griffie uit te breiden met 4 uur per week. Dit zal leiden tot extra structurele kosten van € 7.000. Hoewel het jaar 2023 nog geëvalueerd wordt, verwachten we dat de jongerenraad actief zal blijven en dat de ondersteuning noodzakelijk blijft.

Ad 3.  Bibliotheek
Op verzoek van de gemeenten (najaar 2022) heeft Biblionet Drenthe versneld een producten- en diensten catalogus opgesteld waarin voor alle diensten en producten die zij aanbieden de werkelijke kostprijs is berekend. Met ingang van 2024 wordt de begroting opgesteld aan de hand van deze productencatalogus. Dit kan betekenen dat Aa en Hunze voor het producten- en dienstenpakket dat tot en met 2023 is afgenomen meer subsidie moet betalen, danwel een keuze moet maken welke producten en diensten er niet meer afgenomen gaan worden. Op dit moment is nog niet duidelijk om welke bedragen het gaat. De raming wordt vooralsnog pm opgenomen.

Ad 4.  Uitvoering armoedebeleid
In 2023 wordt het huidige armoedebeleid geëvalueerd. Dit leidt tot een herijking van het beleid in het voorjaar van 2024. Op dit moment is het lastig in te schatten welk effect deze herijking op de activiteiten (lopend en nieuw op te starten) in 2024 zal hebben. In eerste instantie is het streven om de uitvoering van het armoedebeleid binnen de beschikbare (structurele en incidentele) budgetten te laten plaatsvinden. Afhankelijk van de uitkomsten van de behandeling van de nota kan het zijn dat er aanvullende middelen nodig zijn. De raming wordt vooralsnog pm opgenomen. 

Ad 5.  Gezinscoach
Voorgesteld wordt om het project ‘Kinderen eerst’ structureel in te bedden. De afgelopen 3 jaar is dit incidenteel gefinancierd. Deze aanpak resulteerde in minder geïndiceerde jeugdzorg. We willen dit inbedden door de inzet van de gezinscoach en coördinatie door buurtgezinnen te continueren. Hierdoor kan escalatie van problemen van kinderen (en hun ouders) worden voorkomen. Dit is tevens een doelstelling van de Hervormingsagenda jeugd. De kosten hiervoor bedragen afgerond € 100.000.

Ad 6.    School als wijk
De gemeente Aa en Hunze gaat financieel bijdragen aan de voorziening “School als Wijk” (SAW) in Groningen op verzoek van alle Groninger gemeenten. Het gaat over de inzet van welzijnswerk op mbo-locaties in Groningen. De reden dat de gemeente een bijdrage wordt gevraagd is dat jaarlijks ruim 450 studenten woonachtig in Aa en Hunze naar een MBO opleiding gaan in Groningen en gebruik (kunnen) maken van deze preventieve voorziening. Structureel gaat het om een bedrag van € 30.000.

Ad 7.    Extra ondersteuning jeugdigen.
De verwachting is dat de Hervormingsagenda Jeugd de komende jaren uitgevoerd wordt. Doel is betere en tijdige zorg en ondersteuning wanneer dit nodig is. Tegelijk is het doel een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel te realiseren, omdat de uitgaven voor Jeugdzorg explosief zijn gestegen, mede door het sterk gestegen gebruik van jeugdzorg.
Een van de kernpunten  van de Hervormingsagenda Jeugd is dat geïndiceerde jeugdhulp voor de meest kwetsbare jeugdigen en gezinnen is en niet langer voor jeugdigen en ouders met lichtere ondersteuningsvragen. De afgelopen jaren hebben we de beweging naar het voorliggend veld al gemaakt, de verwachting is dat met de uitvoering van de Hervormingsagenda Jeugd er nog meer behoefte is aan deze lichtere vormen en mogelijk andere vormen van ondersteuning en dat uitbreiding noodzakelijk is. Het School Maatschappelijk Werk maakt hier onderdeel van uit.
Er is een pm raming opgenomen voor extra ondersteuning van jeugdigen. Bij de bestuursrapportage 2024 komen we hiervoor met een voorstel in de verwachting dat er dan meer duidelijkheid is over de consequenties van de Hervormingsagenda. 

Ad 8.   Beheerplan Wandelbos Zwanemeer Gieten 
Het Zwanemeerbos, herbergt 43 historische grafheuvels die pas in 1993-1994 werden ontdekt. In 2000 werden de grafheuvels in het gemeentelijke deel van het bos gerestaureerd en aangewezen als rijksmonument. Vanwege de hoge cultuurhistorische waarde en het intensieve gebruik van het bosgebied door de bewoners van Gieten en Eext, is het belangrijk om een beheerplan op te stellen.
De gemeente heeft een gespecialiseerd adviesorgaan gevraagd om een beheerplan te maken. Daarnaast is er een klankbordgroep opgericht om de betrokkenheid van de bewoners te waarborgen en hun input is meegenomen in het concept beheerplan. De visie richt zich op behoud en ontwikkeling van het gebied als een vitaal en toekomstbestendig bossysteem, met nadruk op de cultuurhistorische elementen.
Het beoogde effect van het beheerplan is het verantwoord beheren van het Zwanemeerbos met oog voor de cultuurhistorische en ecologische waarden. Het bosgebied is belangrijk voor de bewoners van Gieten en Eext, maar er is geen budget beschikbaar voor het beheer van het gebied. De begroting voor het jaarlijks regulier onderhoud is geraamd op structureel € 27.500. Er is een eenmalig budget van € 80.000 nodig voor specifieke werkzaamheden (zie ook ambities incidenteel).
Het beheerplan zal worden uitgevoerd door zowel vrijwilligers als professionele organisaties. De uitvoering van de werkzaamheden kan van start gaan vanaf 2024, mits het benodigde budget beschikbaar wordt gesteld.

Ad 9.  Toekomstbestendig bedrijventerrein Bloemakkers
In 2023 is in samenspraak met ondernemers op de Bloemakkers een uitvoeringsplan opgesteld om het bedrijventerrein toekomstbestendig te maken. Dit plan maakt deel uit van de pilot Toekomstbestendige bedrijventerreinen, waaraan zes gemeenten en de Provincie Drenthe hebben deelgenomen. Het uitvoeringsplan geeft invulling aan de thema's ‘duurzaam & gezond’, ‘fysiek-ruimtelijk’ en ‘sociaaleconomisch’.  Omdat de zes uitvoeringsplannen ontwikkelingen bevatten die overeenkomen, wordt onderzocht in welke mate de Provincie kan bijdragen in de kosten. Vandaar dat een pm raming is opgenomen. 

Ad 10.  Vervanging veldverlichting voetbalvelden
De gemeente draagt de verantwoordelijkheid voor de veldverlichting van de voetbalvelden. Al geruime tijd vragen de voetbalverenigingen om over te stappen naar LED-verlichting. Recentelijk is deze vraag nog sterker geworden vanwege de stijgende energiekosten. De overstap naar LED-verlichting voor de veldverlichting van de voetbalverenigingen is een logische stap. Niet alleen draagt dit bij aan een duurzame aanpak, maar het levert ook kostenbesparingen op voor de verenigingen. In totaal zijn er 8 voetbalverenigingen die hiervan kunnen profiteren. Het investeringsbedrag voor 1 veld bedraagt € 50.000. In totaal een investering van € 400.000. Kapitaallasten € 30.700 (afschrijvingstermijn 15 jaar, rente 1%)

Ad 11.   Wegvak tussen de Hunze en Nieuwediep
Door droogte en veeninklinking vertoont de rijbaan tussen de Hunze en Nieuwediep ernstige oneffenheden. Hierdoor komt de verkeersveiligheid in het geding. De aanwezigheid van bomen aan weerszijden van de rijbaan maakt dat een grondverbetering moet worden toegepast gelijk aan het wegvak Rolde-Anderen. Het gaat om een investeringsbedrag van € 1.400.000 voor 2024, kapitaallasten € 49.000 (afschrijvingstermijn 40 jaar, rente 1%). 

Ad 12.   Leader programma
LEADER is een subsidieregeling die bedoeld is voor projecten gericht op het versterken van het landelijk gebied, door het behoud van de leefbaarheid van het platteland, het versterken van de sociale cohesie en het  behouden/versterken van het voorzieningenniveau. In de praktijk kunnen dit maatschappelijke, culturele of recreatieve projecten zijn. Het Leader-programma, dat liep van 2016 tot 2022, wordt voortgezet in het Leader-programma 2023-2027. De gehele gemeente Aa en Hunze valt nu onder dit programma. Om deel te kunnen nemen, is vanaf 2024 een jaarlijks bedrag van € 55.000 vereist. Er is al een budget van € 20.000 beschikbaar. Vanaf 2024 is er een extra bedrag van € 35.000 per jaar nodig.

Ad 13.   Interieur/ICT middelen nieuwbouw Oelenboom/Rondkamp (onderkomen Buitendienst)
Voor het nieuwe onderkomen van de buitendienst aan de Rondkamp is het noodzakelijk om de inrichting te verzorgen. Hoewel de kosten voor de inrichting niet zijn opgenomen in het oorspronkelijke nieuwbouwproject, is duidelijk geworden dat het huidige meubilair niet langer voldoet aan de vereisten. Het gaat hierbij zowel om interieur als om ICT-middelen, zoals  beeldschermen, stoelen en  bureaus. Het oude meubilair voldoet niet meer aan de gestelde eisen. Het totale investeringsbedrag is € 75.000. Kapitaallasten € 8.250 (afschrijvingstermijn meubilair 20 jaar, ICT 5 jaar, rente 1%).

Ad 14.   Doorontwikkeling Buitendienst (BOR)
Voor het beheer van de openbare ruimte (BOR) wordt de sociale doelstelling gecombineerd met het beheer van de openbare ruimte. Dit doet de gemeente door de inzet van mensen vanuit de Participatiewet. Binnen deze groep vallen medewerkers met een SW-indicatie, medewerkers met een indicatie voor een afspraakbaan, medewerkers in het nieuw beschut werk en meewerkers, die werkervaring en/of werknemersvaardigheden opdeden en afkomstig waren uit de bijstand.
De afgelopen jaren is gebleken dat de kernteams er toe doen. De gemeente neemt de verantwoordelijkheid om deze mensen een passende baan te bieden en zij hebben een prominente rol gekregen in het onderhoud van de openbare ruimte.
Door de invoering van de nieuwe Participatiewet loopt het aantal medewerkers met een SW-indicatie langzaam terug en volgt er geen nieuwe instroom meer van SW-medewerkers. Om het beheer van de openbare ruimte op het afgesproken niveau/beeldkwaliteit uit te voeren wordt deze uitstroom opgevangen door medewerkers met een indicatie afspraakbaan. De gemiddelde kosten voor medewerkers met een afspraakbaan liggen ongeveer 1,5 tot 2 keer hoger dan die voor SW-medewerkers. Hierdoor is er per jaar structureel een extra bedrag van € 150.000 nodig.

Ad 15.    Huisvesting kernteams en brandweer Rolde
Er ligt een projectopdracht met betrekking tot het realiseren van een nieuwe huisvesting voor de kernteams en de brandweer Rolde. De eerste fase hiervan heeft betrekking op het bepalen of gezamenlijke huisvesting mogelijk is. Daarnaast moet worden gezocht naar een geschikte locatie en moet worden gezorgd voor een programma van eisen. Bij het onderdeel nieuwe ambities incidenteel is een bedrag opgenomen voor ondersteuning hierbij. Het project resulteert  in een voorstel om te komen tot nieuwe huisvesting. De kosten van de investering worden hier vooralsnog met een pm raming opgenomen voor 2025. 

Ad 16.   Luchtbehandelingskasten gemeentehuis 
Als grootverbruiker zijn we volgens de wet milieubeheer verplicht om investeringen die binnen 5 tot 6 jaar terugverdiend kunnen worden, zo snel mogelijk uit te voeren. Voor het gemeentehuis geldt dit met name voor de elektromotoren in de luchtbehandelingskasten. Deze motoren zullen worden vervangen door energiezuinige varianten. Naast het feit dat deze nieuwe motoren aanzienlijk minder elektriciteit verbruiken, vergen ze ook minder onderhoud. Uit berekeningen blijkt dat we de investering binnen een periode van 5 tot 6 jaar zullen terugverdienen. De provincie, die verantwoordelijk is voor controle op naleving van deze wetgeving, heeft ons reeds gewezen op dit punt en dat dit moet worden aangepakt. De totale investeringskosten bedragen € 68.000, met kapitaallasten van € 5.200 (afschrijvingstermijn van 15 jaar en rente van 1%)

Ad 17.   Uitbreidingsinvesteringen materieel buitendienst
Om gelijke tred te houden met de voortdurende ontwikkelingen binnen de Buitendienst, is het noodzakelijk om het machinepark en de voertuigen een impuls te geven. Hierbij zal verduurzaming een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Daarnaast is uitbreiding van belang omdat het vervoeren van collega's, dat een essentieel onderdeel is van het werk, momenteel in het gedrang komt. De uitbreiding is ook nodig om een efficiëntere werkwijze te realiseren. Het gaat om de aanschaf van 3 voertuigen en 3 stuks overig materieel voor een totaal investeringsbedrag van € 264.000 met een kapitaallast van afgerond € 35.000 (afschrijvingstermijn 10/15 jaar met een rente van 1%).

Ad 18.   Cybersecurity: forensische zorg
Bij eventuele cyberincidenten is gespecialiseerde forensische zorg van essentieel belang. Echter, deze gespecialiseerde expertise is niet intern beschikbaar binnen de gemeente. Om te waarborgen dat de gemeente altijd de benodigde ondersteuning op dit gebied heeft, is er een abonnementsdienst beschikbaar gesteld. Door een dergelijk abonnement af te sluiten, kan de gemeente verzekerd zijn van de vereiste bijstand bij mogelijke cyberincidenten. De kosten voor dit abonnement worden geraamd op € 5.000 per jaar

Ad 19.   Meubilair werkplekken
Het is nodig om een structureel budget te creëren om het verouderde meubilair stap voor stap te kunnen vervangen. Hiermee kunnen we voldoen aan de (verplichte) ARBO -eisen en kunnen we inspelen op de behoefte om flexibel te kunnen werken. Een deel van het meubilair dateert nog van de nieuwbouw van het gemeentehuis en voldoet niet meer aan de (ARBO) eisen van de huidige tijd. Er is een structureel bedrag benodigd van € 50.000.

Ambities uit FMP begroting 2023

Ad 20.   Schuldhulpverlening
In de begroting 2023 is aangegeven dat het GKB heeft aangekondigd de activiteiten in 2023 af te gaan bouwen. Het GKB heeft het proces echter een jaar uitgesteld. Dit betekent dat er niet voor 2024 maar voor 2025 een nieuwe schuldhulpverlening moet komen. De uitkomst is nog niet te voorspellen. Ook de kosten die hiermee gepaard gaan, zijn voor nu lastig te voorspellen. 

Ad 21.   Fietspad Spijkerboor – Eexterveen
Voor de realisatie van een fietspad tussen Spijkerboor en Eexterveen kan de gemeente niet alle benodigde gronden in eigendom krijgen. Met name voor het gedeelte tussen Nieuw Annerveen en de AnnerveenscheMond wordt naar een alternatief tracé gekeken. Het Waterschap Hunze en Aa’s heeft in het gebied nog een opgave te doen waarbij de huidige kade van de Hunze wordt verplaatst. De gemeente is in gesprek met het Waterschap om te kijken of een fietspadtracé op de nieuwe kade gerealiseerd kan worden. Voor het gedeelte tussen de AnnerveenscheMond en Eexterveen wordt het tracé gevolgd langs de rijbaan volgens het gepresenteerde tracéonderzoek. De gemeente is met de grondeigenaren in gesprek om de benodigde gronden te verwerven. Het college volgt de lijn om daar waar het kan het fietspad aan te leggen.
In de begroting 2023 en in de jaarschijf 2024 wordt, vooruitlopend op verdere uitwerking en definitieve besluitvorming, een investeringsbedrag voor de aanleg van het fietspad van in totaal € 900.000 genomen. De lasten worden over 2023 en 2024 verdeeld. De kosten voor grondaankoop en een voorbereidingskrediet van € 300.000 voor 2023. Voor de daadwerkelijke uitvoering in 2024 het restant van het investeringsbedrag ad € 600.000. De kapitaallasten bedragen in totaal € 30.000. € 9.000 in 2023 en € 21.000 in 2024.  (afschrijvingstermijn 40 jaar, rente 1,0%; op de grondkosten alleen de rentekosten). 

Ad 22.   Renovatie/nieuwbouw basisschool Prins Willem Alexander Eext
In november 2019 is het integraal Huisvesting Plan Onderwijs (IHP) vastgesteld. In dit plan is ook aangegeven dat er mogelijk nieuwbouw van de OBS Prins Willem Alexander in Eext gaat plaatsvinden. Het schoolgebouw is niet meer adequaat gezien de staat en functionaliteit van het gebouw. Voor volledige nieuwbouw is naast een voorbereidingskrediet van € 100.000, dat apart is opgenomen voor 2023, een bedrag nodig van € 2.430.000 in 2024. Het bedrag is gebaseerd op de aannames van voorjaar 2023. Ten opzichte van de raming in de begroting 2023 is het oorspronkelijke bedrag i.v.m. inflatie, conform CBS index bouw, verhoogd met 8% (€ 180.000).  Het kan door de marktontwikkeling tot 2024 nog gaan afwijken. De kapitaallast van de investering in 2024 bedraagt € 85.050 bij een afschrijving in 40 jaar en een rentelast van 1 %. De kapitaallast wordt gedekt binnen het structurele onderwijsbudget. Een definitief investeringsbedrag wordt door de raad toegekend op basis van een uitgewerkt projectplan. De voorlopige planning is om in 2024 te starten met de bouw. Dit is een jaar later dan vorig jaar werd gedacht. Naast de structurele lasten zijn er ook nog incidentele kosten. Zie hiervoor ambities collegeprogramma  incidenteel.

Ad 23.   Herinrichting terrein rondom OBS Prins Willem-Alexander te Eext
Het voorterrein van ’t Witzand, waar de school aan komt te staan, wordt heringericht om de verkeersveiligheid te vergroten. Hier komt een zogenaamde kiss-and- ride zone. Ook worden er extra parkeerplaatsen gerealiseerd. Het gaat om een investeringsbedrag van € 130.000 met een kapitaallast van € 4.550 (afschrijving 40 jaar, rente 1%).

Ad 24.  Beschoeiing Grevelingskanaal
Conform het meerjarenonderhoudsplan van het Grevelingskanaal moet de beschoeiing worden vervangen. De beschoeiing is in slechte staat. In 2023 is een investeringsbedrag van € 1.100.000 beschikbaar gesteld. Voor 2024 staat een investering van € 1.444.000 gepland. De kapitaallast van deze investering is afgerond tot € 62.570 (afschrijvingstermijn 30 jaar, rente 1%)

Ad 25.  Fietsverbinding Grolloo- Papenvoort (langs Oostereind)
Voor de fietsverbinding Grolloo-Papenvoort wordt uitgegaan van een investeringsbedrag van € 690.000. De kosten worden opgenomen voor 2023 en 2024. Het investeringsbedrag  voor de aankoop van de grond en een voorbereidingskrediet van in totaal € 300.000 is in 2023 beschikbaar gesteld. Het restant van het investeringsbedrag ad € 390.000 is voor 2024 opgenomen. De kapitaallasten in 2024 zijn € 13.650. Het doel van deze investering is het verbeteren van de recreatieve ontsluiting Grolloo (fietsknooppuntensysteem) en het verhogen van de verkeersveiligheid. Het toeristisch fietsverkeer is aan de westzijde van Grolloo hoofdzakelijk aangewezen op de route langs het Oostereind. De fietsers maken gebruik van de rijbaan en ondervinden er hinder van hardrijdend autoverkeer. De route maakt onderdeel uit van het fietsknooppuntensysteem. Zowel grondverwerving als een planologische procedure is noodzakelijk. Het bedrag is inclusief grondverwerving. De verwachting is dat de gemeente van de provincie een bijdrage ontvangt. De hoogte hiervan is nog niet bekend en daarom nog niet verminderd op het investeringsbedrag. Een eventuele toekenning wordt verwerkt in een volgend P&C document.

Ad.26.   Wandelknooppuntennetwerk, onderhoud
Voor het onderhoud van het wandelknooppuntennetwerk wordt een jaarlijks bijdrage gevraagd van € 14.500. Dit past niet binnen de bestaande budgetten. De bijdrage gaat in na realisatie van het netwerk en staat daarom opgenomen in de jaarschijf 2024.

Ad 27.   Informatiebeleidsplan
Het strategisch informatiebeleidsplan met daaraan gekoppeld tactische uitvoeringsplannen is inmiddels vastgesteld. Voor de tactische uitvoeringsplannen is een jaarlijks budget nodig. In de meerjarenplanning is hiervoor een reeks bedragen opgenomen. Voor 2024 is een structureel bedrag opgenomen van € 66.000. Voor 2025 en 2026 respectievelijk €  60.000 en € 83.000. Naast een structureel bedrag is ook een incidenteel bedrag nodig. Zie hiervoor ambities incidenteel.

Ad 28.   Personele investeringen buitendienst
Er komen veel taken bij voor het buitenteam. Denk aan bestrijding van de eikenprocessierups of het uitvoeren van ecologisch maaibeleid. Dit vergt een andere manier van werken. In het werkveld blijven essentiële processen altijd door gaan. Denk aan het afvalbrengstation, begrafenissen, gladheidsbestrijding en storingen/calamiteiten. De reguliere planningen komen in het gedrang, zoals onderhoud van bomen, wegen, zandpaden etc. Vorig jaar is geconstateerd dat er 4 fte extra nodig zijn binnen groen en grijs om meer stabiliteit te creëren. Deze 4 FTE worden gefaseerd ingevoerd. Vorig jaar zijn er 2 FTE ingevuld, in 2024 worden er wederom 2 FTE ingevuld. Kosten € 100.000.

Bij dit onderdeel zijn de incidentele lasten van de ambities weergegeven die voortvloeien uit de herijkte strategische toekomstvisie, het coalitieakkoord 2022-2026 en de actuele ontwikkelingen.

Ambities Incidenteel

Ad 1.   Compensatie aardbevingsgebied 
Gezamenlijk met de gemeenten  Noordenveld en Tynaarlo en de provincie Drenthe heeft de gemeente een brief gestuurd aan staatssecretaris Vijlbrief van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat met een aanzet voor een compensatieplan voor Noord Drenthe. Dit plan wordt nadrukkelijk meegenomen door het kabinet. Voor de financiële afwikkeling hiervan nemen we nu een pm raming op  omdat nog niet duidelijk is  hoeveel, wanneer en onder welke voorwaarden de gelden beschikbaar komen en welke uitgaven zullen worden gedaan. Het geheel verloopt wel budgettair neutraal.  

Ad 2.   Evaluatie Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP) 
Een integraal huisvestingsplan onderwijs is een document dat de langetermijnstrategie en prioriteiten voor de huisvesting van scholen beschrijft. Het bevat onder andere informatie over de verwachte leerlingenaantallen, de staat van bestaande schoolgebouwen, eventuele nieuwbouw- of renovatieprojecten, en de financiële planning om de benodigde huisvestingsmaatregelen te realiseren. Het IHP wordt elke 4 jaar geëvalueerd en zo nodig aangepast aan veranderende omstandigheden (zoals leerlingenprognoses, landelijke ontwikkelingen, beleid of wetgeving). Afstemming vindt plaats met de schoolbesturen. Voor het actualiseren van het plan is een bedrag nodig van € 50.000.

Ad 3.  Volwassenfonds
Medio 2023 is het Volwassenenfonds gestart. Inwoners vanaf 18 jaar met een smalle beurs kunnen deelnemen aan sport en/of culturele activiteiten. De verwachting is na een eerste aanloop in 2023, vooral aanmeldingen in 2024 te zien. Medio 2024 zal het Volwassenfonds geëvalueerd worden en kan besloten worden het Volwassenenfonds al dan niet structureel in te bedden. Het gaat hier feitelijk om een open eind regeling. Er is aanvullend budget nodig, waarbij het lastig is in te schatten hoe hoog het budget moet zijn. De gemeente sluit  aan bij de uitgaven die voor het Jeugdfonds Sport en Cultuur zijn ingecalculeerd. Vooralsnog wordt een incidenteel bedrag op van € 50.000 voor 2024 opgenomen.

Ad 4.   Beheerplan Wandelbos Zwanemeer Gieten 
Voor het jaarlijks regulier onderhoud van het gebied is structureel € 27.500 geraamd. Daarnaast is een eenmalig budget van € 80.000 nodig voor specifieke werkzaamheden. Zie ook ambities structureel.

Ad 5.   Project versnelling Gasselterveld
Sinds eind 2020 wordt in gezamenlijkheid door de gemeente, provincie Drenthe en Staatsbosbeheer (SBB) gewerkt aan gebiedsontwikkeling Gasselterveld. Uitgangspunt hiervoor is de Ontwikkelingsvisie Gasselterveld als langetermijnperspectief. De doelstelling van de gebiedsontwikkeling Gasselterveld is om beheerkosten te dekken, een veilige en schone openbare recreatiemogelijkheid voor de inwoners uit de regio te bieden en de regionale en lokale economie te stimuleren. In het kader van Versnelling Gasselterveld 2021-2022, is ingezet op het realiseren van betaald parkeren, uitvoeren van een marktconsultatie en basisinfra op orde. Voor het verder realiseren van de doelstellingen en ambities uit de gebiedsontwikkeling Gasselterveld is voortzetting van gecoördineerde samenwerking tussen Staatsbosbeheer, gemeente en provincie noodzakelijk. Daarmee kan worden ingezet op een aantal nieuwe versnellingsonderdelen voor de periode 2023 tot en met 2025, passend binnen de Ontwikkelingsvisie Gasselterveld. Deze nieuwe onderdelen zijn gericht op recreatieve exploitatie (nieuw paviljoen), parkeren, verder aanpassen van de basis infra en verbeteren van recreatieve routes. Omdat het huidige budget Gasselterveld in 2023 volledig wordt ingezet voor de realisatie van de Versnelling 2021-2022, zijn voor het verder het realiseren van de gebiedsontwikkeling nieuwe financiële middelen nodig.

Ad  6.  Huisvesting statushouders
We hebben ten aanzien van de huisvesting van statushouders als gemeente een taakstelling. In 2023 verwachten we de taakstelling te realiseren. Het is onze ambitie om ook de taakstelling over de jaren 2024 en 2025 te realiseren. Dat vraagt om een extra inspanning omdat we geen extra druk op de huurmarkt willen leggen. De afspraak met de woningcorporaties is dat maximaal 1 op de 5 vrijkomende huurwoningen beschikbaar komt voor de huisvesting van statushouders. Bij een gelijkblijvende of oplopende taakstelling komen daarmee onvoldoende huurwoningen voor statushouders beschikbaar. Omdat de taakstelling bovendien pas kort voor de taakstellingsperiode bekend wordt, hebben we extra middelen nodig om acuut in te kunnen spelen op een hogere huisvestingsvraag zodat we tijdelijke huisvestingsoplossingen kunnen realiseren. We vragen hiervoor voor 2024 een bedrag van € 500.000, --. Voor 2025 hebben we deze post voorlopig op p.m. gezet omdat we nu nog niet kunnen schatten wat er voor dat jaar precies nodig is. Dat is o.a. afhankelijk van de taakstelling en de gerealiseerde tijdelijke huisvestingsvoorzieningen in 2024. Het gevraagde bedrag zal worden ingezet voor plankosten, tijdelijke infrastructuur, voorbereidingskosten flexwoningen, woningsplitsing, huur van accommodaties, maatschappelijke begeleiding en voor het snel kunnen anticiperen op voorkomende mogelijkheden in geval van urgente extra huisvestingsvraag. Rapportering vindt plaats via de P&C documenten.

Ad 7.   Tijdelijke formatie regie vluchtelingen/statushouders
We hebben diverse taken met betrekking tot vluchtelingen en statushouders. Voor een deel hadden we die al, maar we hebben er met de nieuwe wet extra taken bijgekregen. Daar komt de opvang van Oekraïners en de aanvullende opvang nog bij. Vooralsnog worden deze taken deels door eigen medewerkers opgepakt. Met het gevraagde budget organiseren we tijdelijk 1 FTE voor een regievoerder voor dit onderwerp die de regie en de operationele aansturing op zich neemt.  Daarnaast hebben we de opdracht vanuit het Rijk tot het huisvesten van statushouders. Het inventariseren, onderzoeken en ontwikkelen van opties voor (tijdelijke) wooninitiatieven, ten behoeve van statushouders die in onze gemeente gehuisvest moeten worden willen we projectmatig gaan oppakken. We hebben hier ook nog een achterstand in weg te werken.  Hiervoor is het incidentele budget ook benodigd. Dit betreft een voortzetting van de formatie die ook vorig jaar beschikbaar is gesteld (begroting 2023). Het gaat om een bedrag van € 165.000 dat ten laste wordt gebracht van de voor dit doel beschikbare (rijks)middelen.

Ad 8.   Opstellen omgevingsvisie
De komende jaren komen er veel nieuwe ontwikkelingen en opgaven op de gemeente af die een beslag zullen leggen op de beschikbare ruimte. Opgaven zoals woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie, mobiliteit, natuurontwikkeling, landbouw, economie, recreatie en toerisme, gezondheid, water en bodem, bereikbaarheid (fysiek en digitaal). Grote opgaven met een ruimtelijke impact die ook vanuit landelijk en provinciaal beleid en programma’s vragen om integrale strategische afwegingen en het maken van keuzes. Met name over hoe de gemeente wordt ingericht en hoe de fysieke leefomgeving  wordt benut en beschermd. Dit maakt dan ook het opstellen omgevingsvisie noodzakelijk. De omgevingsvisie geeft daarmee richting aan de verdere uitwerking in beleidsprogramma’s, omgevingsplannen, omgevingsverordeningen en omgevingsvergunningen. Het gaat om een bedrag van € 75.000 voor 2024 en 2025.

Ad 9.   Actualiseren Wegenlegger
Een wegenlegger is een document dat de rechten en plichten met betrekking tot het gebruik, onderhoud en beheer van openbare wegen vastlegt. Het bevat specifieke voorschriften en regels die gelden voor de wegen. De wegenlegger moet worden geactualiseerd. Hiervoor is een incidenteel bedrag nodig van € 50.000.

Ad 10.   Aanbrengen graskeien
De onderhoudstoestand van wegbermen, met name langs ruilverkavelingswegen, is  een groot probleem. Ongevallen op deze wegen vinden vaak plaats doordat voertuigen in de berm belanden en de bestuurders de controle over het stuur verliezen. Bermversteviging is vooral belangrijk voor de verkeersveiligheid, maar de huidige ruilverkavelingswegen zijn te smal voor het hedendaagse (landbouw)verkeer. Voertuigen moeten uitwijken naar de berm, wat vooral bij nat weer schade veroorzaakt, resulterend in diepe rijsporen en gaten. Deze bermproblemen leiden tot onveilige situaties en beschadiging van de wegverharding door waterindringing. Met de toenemende verkeersintensiteit, grotere en zwaardere voertuigen en het vele landbouwverkeer worden deze problemen steeds groter. Om de bermschade en de onveilige situaties te voorkomen, is het plaatsen van betonnen graskeien een effectieve maatregel. We stellen voor om het beschikbare structurele budget van € 100.000 voor de periode 2024-2027 jaarlijks met € 100.000 te verhogen, zodat we op meerdere locaties versneld bermversteviging kunnen uitvoeren.

Ad 11.   Dienstverlening omgevingswet
De overgaan naar de nieuwe omgevingswet is een grote uitdaging voor inwoners, ondernemers en de organisatie. De overgang naar de nieuwe wet zal niet vlekkeloos verlopen. De materie is weerbarstig en het blijkt lastig om zelfstandig een aanvraag in te dienen. Om een goede dienstverlening te waarborgen, is begeleiding essentieel. We zetten hier extra op in en gaan inwoners op het gemeentehuis uitnodigen om hen te ondersteunen bij het indienen van hun aanvragen. We gaan hiervoor twee werkplekken worden ingericht waar het proces gezamenlijk kan worden verkend en verbeterd. Hiervoor is in totaal een incidenteel budget nodig € 120.000. Dit zijn kosten voor de fysieke inrichting van de werkplek maar ook voor de (tijdelijke externe) bemensing ervan.

Ad 12.   Ambassadeurschap Steenuilen
Voorgesteld wordt om het ambassadeurschap voor de steenuil met 1 jaar te verlengen zodat het mogelijk wordt om in 2024 de laatste 24 erven in te richten voor de steenuil. Er is nog voldoende budget voor het inrichten van 12 erven voor de steenuil in 2023. Voor 2024 is er geen budget voor de steenuil opgenomen. Om ook de laatste 24 erven in te richten is een bedrag van € 40.000 benodigd. De gemeente vraagt de provincie Drenthe om een bijdrage van € 10.000. Voor de gemeentelijke bijdrage is incidenteel een bedrag van € 30.000 nodig.

Ad 13.   Vooronderzoek erfgoed t.b.v. omgevingsvisie
Voor cultureel erfgoed is geen visie opgesteld. De Omgevingswet beoogt een goed balans tussen benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving door een samenhangende benadering van diverse belangen, waarvan cultureel erfgoed er één is. Het ontbreken van een erfgoedvisie vormt daarbij een belemmering.
Inhoudelijk is cultureel erfgoed van belang voor het versterken van de identiteit van de samenleving. Leerpunten uit het verleden kunnen bijdragen aan oplossingen voor de toekomst. Meegaan met de ontwikkelingen draagt bij aan het behoud van ons erfgoed. Het vooronderzoek is erop gericht de essentie van ons cultureel erfgoed te bepalen, zodat dit omgevingsaspect op de juiste manier in de samenhangende benadering als bedoeld in de Omgevingswet kan worden meegenomen. En daarvoor alle beschikbare informatie over dit beleidsterrein te onderzoeken en af te stemmen. Hiervoor is een incidenteel bedrag benodigd van € 20.000.

Ad 14.Huisvesting kernteams en brandweer Rolde projectopdracht
Er ligt een projectopdracht met betrekking tot het realiseren van een nieuwe huisvesting voor de kernteams en de brandweer Rolde. De eerste fase hiervan heeft betrekking op het bepalen of gezamenlijke huisvesting mogelijk is. Daarnaast moet worden gezocht naar een geschikte locatie en moet worden gezorgd voor een programma van eisen. Voor ondersteuning hiervan binnen het project is een bedrag nodig van naar verwachting € 125.000. Het betreft een periode van 20 maanden. Een deel van de kosten valt in 2023 (€ 25.000). Het overige deel (€ 100.000) valt in 2024. Het project resulteert in een voorstel om te komen tot nieuwe huisvesting. De kosten daarvan worden dan opgenomen.

Ad 15.  Rechtmatigheid
Op het gebied van rechtmatigheidscontrole heeft er een verandering plaats gevonden. In de oude aanpak lag de focus vooral op het achteraf controleren van de financiële rechtmatigheid.  De nieuwe aanpak daarentegen legt meer nadruk op het bevorderen van rechtmatig handelen vanaf het begin. Hierbij worden vooraf duidelijke normen en kaders vastgesteld. Voor de interne controle moeten protocollen worden uitgeschreven en in een AO/IC (administratieve organisatie/interne controle) document worden vastgelegd. De medewerkers moeten worden geïnstrueerd en het proces moet worden geborgd binnen de organisatie. Hierbij is ondersteuning nodig. Kosten incidenteel € 20.000.

Ad 16.  Implementatie beheerspakketten automatisering
Voor het beheer van de openbare ruimte (wegen, groen, bruggen, speeltoestellen, riolering) wordt gebruik gemaakt van het informatiebeheersysteem “Obsurv”. Om dit systeem toegankelijk te maken vanaf internet moet het systeem worden verplaatst. Om het systeem te verplaatsen naar de ‘cloud’ en met name de data weer actueel te krijgen is incidenteel extra inhuur noodzakelijk. Binnen de organisatie is hiervoor geen capaciteit beschikbaar. In de bestuursrapportage 2023 is hiervoor al een eerste bedrag beschikbaar gesteld. Voor het vervolg van het project in 2024 gaat het om een incidenteel bedrag van € 120.000.

Ad 17.Restauratiewerkzaamheden archief
Een deel van het oude archief van de voormalige gemeenten Anloo en Rolde heeft gebruiks- en mechanische schade. Ook bevat het schimmel en vochtplekken. Om goed bewaard te kunnen blijven moet dit gedeelte gerestaureerd worden. De kosten voor 2025 zijn incidenteel € 40.000.

Ad 18.  Inventariseren semi-statisch archief
Het semi-statische archief, dat de periode van 1998 tot ongeveer 2015 beslaat, dient te worden geïnventariseerd. Om deze taak uit te kunnen voeren, is het nodig om het archief eerst op te schonen. Hierbij dienen de documenten die bewaard moeten blijven, gescheiden te worden van de documenten die vernietigd kunnen worden. Het is noodzakelijk om het semi-statische archief te inventariseren vanwege de wettelijk bepaalde vernietigingstermijnen. Zonder inventarisatie is het niet mogelijk om de documenten die vernietigd kunnen worden ook daadwerkelijk te vernietigen. De incidentele kosten voor het jaar 2025 bedragen € 100.000.

Ad 19.   ARBO & RI&E. 
We dragen de verantwoordelijkheid voor een veilige werkomgeving voor al onze werknemers. Veilig, gezond werken en kwaliteit gaan hand in hand. We hebben ons veiligheidsbeleid in 2023 verder geïntensiveerd, zodat we voldoen aan de wettelijke vereisten. Dit hebben we onder andere gedaan door het uitvoeren van een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) en het updaten van veiligheidsmiddelen. Vanuit de RI&E kwam naar voren dat we moeten investeren in veiligheidstrainingen en de borging van veilig werken. We hebben hiervoor een bedrag van € 40.000 nodig. 

Ambities uit FMP begroting 2023
Ad 20.   Wachtgelden Wethouders
In de begroting is structureel een bedrag opgenomen van € 40.000 als wachtgeldbijdrage van voormalige wethouders. In 2024 is deze bijdrage incidenteel € 82.000 hoger. 

Ad 21.   Faciliteren informele ondersteuning in dorpen
In Gasselternijveen en Grolloo faciliteert de gemeente de informele zorg door middel van de inzet van een beroepskracht (voor de huiskamer+ in Gasselternijveen en de dorpscoördinator in Grolloo). Dit zijn succesvolle manieren om ondersteuning laagdrempelig en met inzet van vrijwilligers te organiseren. Gezien de groei van het aantal ouderen een manier om de kosten Wmo te drukken. De komende jaren wil de gemeente dergelijke concepten, samen met inwoners, ook in andere dorpen realiseren. De inzet is dat de gemeente gaat initiëren en de organisatie tot stand brengt met de intentie dat de dorpen het op termijn zelf oppakken. Dit is geraamd op € 100.000 per jaar voor de jaren 2024-2026. 

Ad 22.   Nieuwe koersnota economie en vrijetijdseconomie
De activiteiten in de nieuwe economische koersnota zijn gesplitst in bestaande en nieuwe activiteiten. De bestaande activiteiten kunnen worden uitgevoerd binnen de huidige kaders van de begroting. De nieuwe activiteiten zijn voornamelijk incidentele activiteiten en vergen een aanvullende investering. Het gaat om investeringen via de actielijnen werken en onderwijs, vestigingsbeleid en infrastructuur, innovatie, kennis en duurzaamheid. In totaal gaat het om € 320.000 euro voor vier jaar. € 80.000 per jaar met ingang van 2022.  

Ad 23.  Uitvoering m.b.t. duurzaamheid en klimaat
Voor de uitvoering van het beleid m.b.t. duurzaamheid en klimaat zullen de komende periode nog kosten worden gemaakt. Voor de personele inzet hiervoor ontvangen we een Specifieke Uitkering, de tijdelijke regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid(CDOKE). Vanwege het meerjarige karakter en de behoefte aan structurele personele capaciteit zijn deze middelen (€ 532.000) vanaf 2023 structureel in de begroting opgenomen. Daarnaast ontvangen we specifieke middelen voor de uitvoering van maatregelen. We verwachten hiermee uit te komen. Mochten de rijksmiddelen toch niet voldoende zijn voor de uit te voeren taken dan komen we daar bij uw raad op terug.

Ad 24. Nieuwe Koersnota / Geopark de Hondsrug
De Stichting De Hondsrug UNESCO Global Geopark vraagt om de bijdrage te verhogen met € 5.000 per jaar voor de komende 3 jaar. De stichting is naar aanleiding van de UNESCO evaluatie meer gaan inzetten op het gebied van educatie. Dit brengt extra kosten met zich mee. Deze bijdrage is gevraagd aan alle instanties die bijdragen aan de stichting. 

Ad 25.   Sloopkosten OBS Prins Willem-Alexander – Eext 
Om de nieuwe school te bouwen, zal eerst de oude school worden gesloopt. De sloopkosten bedragen € 105.000 en zijn opgenomen voor 2024.

Ad 26.  Afboeken boekwaarde OBS Prins Willem-Alexander – Eext
De oude school die wordt gesloopt heeft nog een boekwaarde in de boeken van € 220.000. Deze wordt nu in één keer afgeboekt. Hierdoor vervalt een structurele kapitaallast van € 17.600. Dit bedrag wordt toegevoegd aan het structurele onderwijsbudget. Het bedrag is opgenomen voor 2024.

Ad 27.   Tijdelijke huisvesting OBS Prins Willem-Alexander - Eext
Tussen de tijd dat de oude school wordt afgebroken en de nieuwe wordt gebouwd, krijgen de leerlingen elders les. De inschatting is dat deze tijdelijke huisvesting € 325.000 gaat kosten. Het bedrag is opgenomen voor 2024.

Ad 28.   Dorpsplannen De Pol Grolloo
Initiatiefnemers in Grolloo hebben een integraal dorpsplan voor De Pol in Grolloo ontwikkeld. Het plan geeft antwoord op diverse vraagstukken rondom leefbaarheid, wonen, zorg en welzijn, duurzaamheid, verkeersveiligheid, gezondheid en mobiliteit. Het plan betreft de aanpassing van het dorpshuis om ontmoeting te bevorderen, de bouw van woonzorgappartementen, de herontwikkeling van de huidige parkeerplaats/ buitenruimte en een parkeerplaats als kiss-and-ride voor de school. 
Het gaat om een incidentele bijdrage van in totaal  € 500.000. Het bedrag wordt gesplitst in een bijdrage in 2023 van € 300.000 en een bijdrage in 2024 van € 200.000. De middelen zijn bedoeld voor die onderdelen die ontmoeting bevorderen (dorpshuis).  Hierover heeft in een eerder stadium al besluitvorming plaatsgevonden.

Ad 29.  Budget uitvoering Cultuurnota
In zowel de cultuurnota 2012 – 2016 als de cultuurnota 2017 – 2021 is destijds voor de looptijd van de nota een incidenteel budget van € 50.000 per jaar beschikbaar gesteld. Uit dit budget werden de culturele festivals en evenementen, de uitrol van de moties muziekonderwijs en projecten op het snijvlak van het sociaal domein bekostigd. De intentie is deze lijn de komende jaren vast te houden. Vooruitlopend op de vaststelling van de cultuurnota 2022 – 2025 wordt daarom voorgesteld om incidenteel voor die periode een bedrag van € 50.000 per jaar beschikbaar te stellen voor de bekostiging van onder andere de genoemde projecten. Hierdoor kan op 1 januari 2022 gestart worden met de uitvoering.

Ad 30.  Aanvullende financiën project DAF (ICO cultuureducatie)
Het project DAF (Digital Art Factory) is een project dat succesvol is georganiseerd door het ICO in de jaren 2019 t/m 2021. De gemeente wil dit de komende vier jaren graag voortzetten. De kosten hiervan bedragen € 30.000 per jaar. Een deel van dit geld wordt door ICO zelf bekostigd. Hiervoor wordt een noodzakelijke bijdrage van € 5.500 per jaar gevraagd.

Ad 31.   Informatiebeleidsplan
Het strategisch informatiebeleidsplan met daaraan gekoppeld tactische uitvoeringsplannen is inmiddels vastgesteld. Voor de tactische uitvoeringsplannen is een jaarlijks budget nodig. In de meerjarenplanning is hiervoor een reeks bedragen opgenomen. Voor 2023 is een incidenteel bedrag opgenomen van € 174.000. Dit wordt ingezet voor Office 365, toegankelijkheid, data gedreven werken en veiligheid. Voor 2024-2026 gaat het om respectievelijk € 174.000, € 100.000 en € 55.000. Daarnaast is er ook een structureel bedrag opgenomen. Zie hiervoor ambities structureel.

Ad 32.   Duurzame inzetbaarheid
Duurzame inzetbaarheid wordt steeds belangrijker. De afgelopen periode is al een aantal afspraken gemaakt in het kader van duurzame inzetbaarheid. Het destijds beschikbare budget was € 200.000,- incidenteel voor de periode van twee jaar. Met de aanvragen die er nu zijn en met de aangegane verplichtingen die eind 2022 en begin 2023 gaan starten is het budget uitgeput. Om ook de komende periode te investeren in carrièreperspectief (horizontaal of verticaal), de talentontwikkeling, vitaliteit en maatwerk voor ouderen is het de wens om wederom incidenteel budget aan te vragen. Voor 2023 en 2024 € 100.000. Door hier uitvoering aan te geven wordt de focus op duurzame inzetbaarheid gelegd en gaan medewerkers met energie en plezier naar het werk. 

Het financieel uitgangspunt bij de inkomstenontwikkeling is dat er wordt uitgegaan van een verhoging van de tarieven (niet zijnde belastingen) met het geldende prijsindexcijfer voor overheidsconsumptie, netto materieel (trendmatige verhoging) uit de meest recente circulaire. Voor de kostenontwikkeling wordt uitgegaan van datzelfde prijsindexcijfer met uitzondering van de loonontwikkeling. De bijdragen aan de GR’en worden daarbij meegenomen voor het loonpercentage omdat de kosten van de GR’en veelal uit loonkosten bestaan.  

Voor de berekening wordt uitgegaan van 2 indexcijfers in de trendmatige ontwikkelingen. De gegevens komen uit de meicirculaire 2023. Voor salarissen wordt de index van loonvoet sector overheid gehanteerd. Voor de overige onderdelen de prijsindex overheidsconsumptie (netto materieel).

Index van de salarissen: 

2024: 5,2 %
2025: 5,8 %
2026: 4,8 %
2027: 4,2 %

Index voor de overige onderdelen

2024: 3,9 % 
2025: 1,6 %
2026: 1,6 %
2027: 1,6 %

Het voorstel is om voor de jaren 2024-2027 de OZB te corrigeren met het inflatiepercentage en om verder geen trendmatige verhoging door te voeren. De inflatiecorrectie is bedoeld om de inkomsten en uitgaven op hetzelfde niveau te houden. Bij de inflatiecorrectie gaat het om de index voor de overige onderdelen als hierboven weergegeven. Voor 2024 3,9%.

Bij dit onderdeel worden de verschillen in de uitkering uit het gemeentefonds tussen de verschillende jaren opgenomen. 

Structureel
Ad 1.     Mutatie Algemene Uitkering 
De raming voor de algemene uitkering volgt de meicirculaire 2023. Voor de jaren 2024 en 2025 is er nog sprake van een aanzienlijk accres. Dit compenseert de forse loon- en prijsstijgingen. Omdat het regeerakkoord na 2025 afloopt ontstaat voor het jaar 2026 een heel negatief beeld, het zgn. ‘ravijnjaar’. Ook de opschalingskorting wordt vanaf dat jaar toegepast. De jaren na 2026 laten een (voorzichtig) herstel van de accressen zien. 

Ad 2. Hervormingsagenda Jeugd
Er zijn afspraken gemaakt over de extra middelen die het Rijk compenseert ten aanzien van de hoge uitgaven ten behoeve van de jeugdzorg. De middelen worden (deels) afgebouwd gelijktijdig met maatregelen die de kosten van de jeugdzorg (naar verwachting) moeten doen dalen.

Ad 3/4. Wet Open Overheid 
Op 26 januari 2021 heeft de Tweede Kamer de (Wijzigingswet) Wet open overheid (Woo) aangenomen. Het betreft een initiatiefwet uit de Tweede Kamer die beoogt de gehele overheid transparanter en toegankelijker te maken. Met dit wetsvoorstel geven de initiatiefnemers zowel de actieve als de passieve openbaarmaking van overheidsinformatie een nieuwe basis, verankeren zij het recht op toegang tot informatie wettelijk en beogen zij de informatievoorziening en informatiehuishouding van het Rijk en decentrale overheden te verbeteren. De wet is gedeeltelijk in werking getreden op 1 mei 2022. De huidige Wet openbaarheid van bestuur (Wob) wordt ingetrokken bij de volledige inwerkingtreding van de Woo. 
Vooruitlopend op de besluitvorming in de Eerste Kamer heeft het kabinet hiervoor structurele en incidentele financiële middelen vrijgemaakt. De middelen worden gebruikt om de wet binnen de organisatie te implementeren en in te bedden.

Incidenteel
Ad 5/6    WMO wijzigingen abonnementstarief
Het Rijk stelt (vanaf 2025) extra middelen beschikbaar aan gemeenten samenhangend met het Integraal Zorgakkoord, ter compensatie van de gestegen WMO kosten als gevolg van het invoeren van het abonnementstarief.
In de jaren daarna volgt weer een korting als gevolg van het weer herinvoeren van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage. 

Ad 7/8  Hogere asielinstroom
In verband met de hogere asielinstroom ontvangt de gemeente drie jaar lang extra rijksmiddelen (2022, 2023 en 2024). Voor 2024 is dat € 48.000.

Ad 9/10.  Wet Open Overheid
De toelichting voor dit onderdeel is dezelfde als bij ad 3/4.

Bij dit onderdeel zijn opgenomen: de niet-trendmatige ontwikkelingen, vervangingsinvesteringen  en vrijval kapitaallasten.

Ad 1.    Hervormingsagenda Jeugd)
Er zijn afspraken gemaakt over de extra middelen die het Rijk compenseert ten aanzien van de hoge uitgaven ten behoeve van de jeugdzorg. De middelen worden (deels) afgebouwd gelijktijdig met maatregelen die de kosten van de jeugdzorg (naar verwachting) moeten doen dalen. De uitgaven voor jeugd houden gelijke tred met deze rijksmiddelen. 

Ad 2.   CAO Sociaal Werk
Onlangs is de nieuwe CAO Sociaal Werk Vastgesteld. Attenta, Impuls en aanbieders van de WMO en Jeugd vallen onder deze CAO. We kunnen de CAO stijging in zijn geheel  niet binnen de budgetten van het Sociaal Domein opvangen. De ramingen  wordt vooralsnog structureel bijgesteld met een bedrag van € 300.000. 

Ad 3.   Toeristenbelasting
Voor 2025 is een verhoging van de toeristenbelasting opgenomen van € 0,05 per persoon per nacht. De raming wordt daarom structureel met € 65.000 verhoogd. Voor 2026 en 2027 is sprake van een hogere opbrengst van structureel € 50.000 per jaar. Deze aanpassing heeft geen gevolgen voor de tarieven maar is het gevolg van een hoger aantal overnachtingen (areaaluitbreiding). 

Ad 4.   Meeropbrengst OZB
Betreft meeropbrengst OZB door areaaluitbreiding. Structurele verhoging € 50.000 per jaar.

Ad 5.   Gemeenschappelijke regelingen
Evenals bij de gemeenten hebben de gemeenschappelijke regelingen te maken met fors hogere salariskosten als gevolg van de nieuw afgesloten CAO’s. De verhoging van de salariskosten wordt doorberekend in de bijdrage van de gemeenten. Voor het totaal van de gemeenschappelijke regelingen gaat het om een totaal van € 610.000 bovenop de inflatie van de component loonsom van 5,2% waar in de begroting al rekening mee wordt gehouden. 
   
Ad 6 t/m 10.    Vervangingsinvesteringen – structureel
Het gaat hier om de kapitaallasten van vervangingsinvesteringen.

Ad 11. Onderhoud openbare ruimte
In verband met de sterk toegenomen inflatie is de aanbesteding van  werken in de openbare ruimte fors toegenomen. Het betreft een totaalbedrag van € 240.000,--. 
Dit is als volgt onder te verdelen:
-    Groot onderhoud wegen                                                                                                 € 120.000
-    Reinigingsbestek, onkruidbeheersing, straatvegen en kolkenzuigen   €   36.000
-    Slotenonderhoud                                                                                                                 €    21.000
-    Onderhoud bomen                                                                                                              €   40.000
-    Groenonderhoud begraafplaats Eext                                                                       €   23.000

Wegen
Als gevolg van de stijgende kosten voor het onderhoud van wegen wordt de storting in de voorziening wegen verhoogd. Deze verhoging gaat bovenop de normale inflatie en is gebaseerd op actuele eenheidsprijzen. Door de toenemende prijzen voor materialen en arbeid is het noodzakelijk om voldoende middelen te reserveren voor het groot onderhoud van wegen. Met deze aanpassing in de voorziening kan ervoor worden gezorgd dat de wegen in goede staat blijven en de veiligheid en kwaliteit van het wegennet gewaarborgd worden voor de komende jaren. Het bedrag voor groot onderhoud dat nu in de begroting is opgenomen bedraagt afgerond € 800.000. Er wordt vooralsnog van een verhoging van 15% uitgegaan, wat neerkomt op een bedrag van afgerond € 120.000.

Reinigingsbestek
Het structurele reinigingsbestek budget moet worden aangepast aan de prijsstijgingen. De prijzen voor brandstof en de loonkosten zijn gestegen. Het advies is om het budget met 12,5% te verhogen.
Kosten € 36.000,-.

Sloten onderhoud
Het structurele slotenonderhoud budget moet worden aangepast aan de prijsstijgingen. De prijzen voor brandstof en loonkosten zijn gestegen. Het advies is om het budget met 12,5% te verhogen. Kosten € 21.000,-.

Bomenonderhoud
Het structurele bomenonderhoud budget moet worden aangepast aan de prijsstijgingen. De prijzen voor brandstof en loonkosten zijn gestegen. Het advies is om het budget met 15% te verhogen. Het gaat om een bedrag  ad € 40.000,-

Onderhoud begraafplaats Eext
De huidige eigenaren/beheerders hebben aangegeven dat het beheren van de begraafplaats hun te zwaar wordt. De gemeente heeft de intentie om naast het groenonderhoud ook het eigendom van de over te nemen. Het eigendom staat overigens los van het beheer. Extra kosten voor onderhoud structureel € 23.000 

Ad 12.    Kapitaalkredieten fietspaden en wegen
De prijzen van personele inzet en materialen zijn de afgelopen periode sterk gestegen. Dit heeft ook gevolgen voor de beschikbare investeringskredieten voor nog uit te voeren werken. Deze zijn niet meer toereikend. De onderstaande investeringskredieten worden in totaal met een bedrag van € 477.000 verhoogd. Kapitaallasten € 17.000 (afschijvingstermijn 40 jaar, rente 1%) .
Fietspad Amen – Grolloo                         €     55.000
Fietspad Grolloo – Papenvoort            €     81.000
Fietspad Nijlande – Ekehaar                  €   196.000
Fietspad Spijkerboor – Eexterveen    €    81.000
Herinrichting Lutkenend Gasselte    €     64.000

Ad 13     Kapitaalkrediet nieuwbouw buitendienst Rondkamp.
In de begroting voor 2022 is een krediet opgenomen voor de nieuwbouw van een loods/kantoor voor de buitendienst/kernteam op de locatie aan de Rondkamp in Gieten voor een bedrag van afgerond € 2 miljoen. De projectplanning is erop gericht dat eind 2023/begin 2024 wordt gestart met de daadwerkelijke bouw. Inmiddels zijn om bekende redenen de prijzen van personele inzet en materialen gestegen. De prijsstijging in de bouw blijft aanhouden. Voorgesteld wordt om het beschikbare krediet bij te stelen met 8% (CBS index Bouw). De verhoging van het krediet komt daarmee uit op € 160.000 met een kapitaallast van € 5.600 (afschrijvingstermijn 40 jaar, rente 1%).

Ad 14.    Lagere kapitaallasten
Het betreft vrijval van kapitaallasten van vervangingsinvesteringen die in het verleden zijn gedaan.

Bij dit onderdeel is de dekking weergegeven van de incidentele beleidswensen en ontwikkelingen uit de onderdelen ambities incidenteel en overige mutaties incidenteel.

Toelichting

Voor de incidentele ambities/mutaties  geldt dat de bedragen worden onttrokken aan de VAR. In het  onderstaand overzicht is aangegeven om welke bedragen het voor de jaren 2024 t/m 2027 gaat. Voor een overzicht van de stand van de VAR en wordt o.a. verwezen naar het begin van het onderdeel hoofdlijnen.

In de eerste begrotingswijziging 2024 zijn de mutaties van de budgetten opgenomen, die voortvloeien uit de incidentele en structurele beleidsvoornemens en ontwikkelingen van het begrotingsvoorstel 2024. Voor een toelichting wordt verwezen naar de onderdelen ambities en ontwikkelingen onder het onderdeel Hoofdlijnen.