Inleiding
De gemeente Aa en Hunze heeft zowel bestuurlijke als financiële belangen in verschillende organisaties met een publiekrechtelijke (gemeenschappelijke regelingen) of privaatrechtelijke rechtsvorm (stichtingen, verenigingen, coöperaties en vennootschappen). Met de participatie in verbonden partijen realiseert de gemeente haar maatschappelijke opgaven en ambities.
Een verbonden partij is volgens Artikel 1 van het BBV “Een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft.”
Onder bestuurlijk belang wordt verstaan: een zetel in het bestuur van een participatie of het hebben van stemrecht. Met een financieel belang wordt bedoeld dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt is in geval van faillissement van de verbonden partij en/of als financiële problemen bij de verbonden partij verhaald kunnen worden op de gemeente.
De relatie tussen de verbonden partijen en het publieke belang wordt beschreven in de programma’s van de begroting. In onderstaand overzicht wordt aangegeven aan welk programma de doelen van de verbonden partij bijdragen.
Wettelijk kader en beleid
Artikel 186 Gemeentewet en het daarop gebaseerde Besluit Begroting en verantwoording (BBV) – met name artikel 15 – regelt de wijze waarop verbonden partijen worden gemonitord. Het BBV is vernieuwd. Het is van belang dat de informatie over verbonden partijen aansluit op de informatie over de activiteiten en eventuele risico’s.
Het BBV schrijft voor dat de informatie over de verbonden partijen opgenomen wordt in de beleidsprogramma’s waarop de samenwerking met de verbonden partij betrekking heeft. Dit bevordert dat de financiële bijdragen aan verbonden partijen en de daaraan verbonden risico’s in de beschouwingen over de gemeentebegroting worden meegenomen
In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in de relatie tussen de verbonden partijen en het publieke belang. Ook komen aan de orde ontwikkelingen, c.q. voornemens als het gaat om nieuwe verbonden partijen, het beëindigen van bestaande verbonden partijen, het wijzigen van bestaande verbonden partijen of eventuele andere actualiteiten omtrent verbonden partijen die gevolgen kunnen hebben voor de taakuitvoering van de verbonden partijen, dan wel financiële consequenties en/of risico’s kunnen hebben.
Kaders
Algemeen beleid
De gemeente Aa en Hunze heeft als beleid het aangaan van Gemeenschappelijke Regelingen zoveel mogelijk te beperken.
Gemeenschappelijke Regelingen kunnen wel aangegaan worden uit het oogpunt van efficiency en kostenbeheersing, wanneer het een duidelijk voordeel oplevert voor de gemeente.
Risico’s
Naast voordelen die samenwerkingsverbanden opleveren, zijn er ook risico’s aan verbonden. Door afvaardigingen in het algemeen en/of dagelijks bestuur kunnen financiële risico’s worden beheerst. Het risicoprofiel van gemeenschappelijke regelingen is over het algemeen laag, veelal is er een redelijk voorspelbare stijging van de jaarlijkse exploitatielasten. Binnen de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing worden ook de financiële risico’s t.a.v. verbonden partijen beoordeeld.
Het bezit van aandelen van privaatrechtelijke ondernemingen heeft in het algemeen een positief financieel effect. De economische waarde kan namelijk hoger liggen dan de balanswaarde. Wel is voorzichtigheid geboden bij het structureel ramen van dividenduitkeringen, omdat achterblijvende uitkeringen kunnen leiden tot een structureel budgettair probleem.
Overzicht verbonden partijen
| Openbare Lichamen | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Organisatie/ | Financiële bijdrage | Vertegenwoordiging | Publiek belang / Programma | *Eigen vermogen | *Vreemd vermogen | |||||
| Juridische | Saldo resultaat | 1-1-2023 | 1-1-2023 | |||||||
| vestigingsplaats | 2023 in euro's | vorm | rekening 2023 | 31-12-2023 | 31-12-2023 | |||||
| Vereniging van Nederlandse Gemeenten Den Haag | 43.769 | Burgemeester (lid), Wethouder Berghuis (plv) | Belangenbehartiging van alle gemeenten bij andere overheden. Tweede Kamer, Kabinet en maatschappelijke organisaties zijn belangrijke gesprekspartners. Pijler 1: Bestuur en participatie | Vereniging | -€ 3.604.000 | € 63.912.000 (2022) | € 115.952.000 (2022) | |||
| (2022) | € 51.704.000 (2022) | € 112.794.000 (2022) | ||||||||
| Vereniging van Drentse Gemeenten Westerbork | 16.845 | Burgemeester (lid), Wethouder Berghuis (plv) | Behartigen van de gezamenlijke belangen van de Drentse gemeenten. Bijvoorbeeld vertegenwoordiging, belangenbehartiging en pleitbezorging richting provincie en Rijk. Pijler 1: Bestuur en participatie | Vereniging | € 6.058 (2022) | € 66.231 (2022) | €556.776 (2022) | |||
| Gemeenschappelijke regeling | 4.000 | Wethouder Heling (lid), Wethouder ten Brink (plv) | Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen op het gebied van ruimtelijke ordening, infrastructuur, bevordering van de regionale economie, cultuur en dergelijke. Pijler 1: Bestuur en participatie | GR naar Duits recht | pm | pm | pm | |||
| Eems Dollard Regio (EDR) Leer | ||||||||||
| Veiligheidsregio Drenthe Assen | 1.678.064 | Burgemeester, Wethouder Berghuis (plv) | Brandweerzorg en hulpverlening bij brand en rampen en geneeskundige hulpverlening bij calamiteiten voor 12 Drentse gemeenten. Pijler 1: Bestuur en participatie | GR | € 728.951 | €2.426.695 (2023) | € 26.716.265 (2023) | |||
| (2023) | €2.453.174 (2023) | € 26.326.032 (2023) | ||||||||
| Gemeenschappelijke regeling Werkplein Drentsche Aa (WPDA) | 3.666.000 | Wethouder ten Brink (lid), Wethouder Heling (plv) | Uitvoering participatiewet van de 3 deelnemende gemeenten op het terrein van werk en inkomen. Hierdoor is het mogelijk de inwoner die geen werk en/of geen inkomen heeft zo goed en snel mogelijk te helpen. Zo mogelijk bij één loket. Pijler2: Zorg | GR | € 0 | € 590.000 (2023) | € 13.111.000 (2023) | |||
| € 800.000 (2023) | € 11.273.000 (2023) | |||||||||
| Gemeenschappelijke Regeling Gemeentelijke | 896.984 | Wethouder Heling (lid), Wethouder ten Brink (plv) | Het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van de volksgezondheid in brede zin. Pijler2: Zorg | GR | € 1.951.000 (2023) | 3.801.000 (2023) | 7.230.000 (2023) | |||
| Gezondheidsdienst Drenthe (GGD Drenthe) Assen | 3.931.000 (2023) | 8.085.000 (2023) | ||||||||
| Gemeenschappelijke regeling Regionale | 674.911 | Wethouder Berghuis (lid algemeen en dagelijks bestuur), Burgemeester (plv) | Uitvoering taken van alle milieutaken op het gebied van omgevingsrecht | GR | € 348.682 (2023) | € 155.468 (2023) | € 5.787.189 (2023) | |||
| Uitvoeringsdienst Drenthe (RUD Drenthe) | 704.348 | (vergunningverlening, toezicht en handhaving, advisering). Pijler 4: Voorzieningen, leefbaarheid en wonen | € 660.140 (2023) | € 5.091.000 (2023) | ||||||
| Recreatieschap Drenthe Diever | 108.676 | Wethouder Heling (lid) Wethouder ten Brink (plv) | Behartigen van gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van recreatie en toerisme. Pijler 4: Voorzieningen, leefbaarheid en wonen | GR | € 142.254 (2023) | € 1.169.872 (2023) | € 1.293.278 (2023) | |||
| € 1.607.032 (2023) | € 879.033 (2023) | |||||||||
| Gemeenschappelijke regeling Publiek vervoer Groningen-Drenthe | 16.346 | Wethouder ten Brink (AVA) | Het creëren van een optimaal, toekomstbestendig, duurzaam en betaalbaar vervoersnetwerk. Pijler2: Zorg | GR | € 53.000 (2023) | € 430.000 (2023) | € 228.000 (2023) | |||
| € 353.000 (2023) | €82.000 (2023) | |||||||||
| Vennootschappen | ||||||||||
| NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Den Haag | -131.820 | Wethouder ten Brink (AVA) | Met gespecialiseerde dienstverlening draagt de BNG bij aan zo laag mogelijke kosten van maatschappelijke voorzieningen. Pijler 5: Middelen en ondersteuning | NV. Aandeel-houder | 254 mln. (2023) | 4.615 mln. (2023) | 107.459 mln. (2023) | |||
| 4.721 mln. (2023) | 110.819 mln. (2023) | |||||||||
| Dit betreft de dividenduitkering over het jaar 2022. | ||||||||||
| Enexis BV Den Bosch | -233.937 | Wethouder ten Brink (AVA) | Nutsbedrijf, distributie en transporteren van energie, netwerkbeheer.Pijler 5: Middelen en ondersteuning | BV | 72 mln (2023) | 5.441 mln (2023) | 4.907 mln (2023) | |||
| Aandeel-houder | 5.320 mln (2023) | 5.140 mln (2023) | ||||||||
| Dit betreft de dividenduitkering over het jaar 2022. | ||||||||||
| Waterleidingmaatschappij Drenthe Assen | 0 | Wethouder Heling (AVA) | Een betrouwbare en continue drinkwatervoorziening tegen de laagst mogelijke prijs. Pijler 5: Middelen en ondersteuning | NV. | €1.1 mln (2022) | 60,6 mln (2022) | 137,2 mln (2022) | |||
| Aandeel-houder | 61,7 mln (2022) | 157,2 mln (2022) | ||||||||
Belangrijke ontwikkelingen / voornemens / risico’s verbonden partijen
Algemeen
De verbetering van de aansturing van verbonden partijen heeft permanente aandacht waarin ook de invulling van de regiefunctie aan de orde is.
Het algemeen bestuur van de VDG en de Griffierskring Drenthe hebben in hun vergaderingen van respectievelijk 12 en 17 november 2021 ingestemd met de nota “Samen werken voor Drenthe”. Daarin staan Drenthebrede afspraken voor Drentse gemeenschappelijke regelingen, gemeenteraden, Provinciale Staten en colleges. Met de in de nota voorgestelde werkwijze wordt een verbetering van de positie van de deelnemers van gemeentelijke samenwerkingsverbanden beoogd. De werkafspraken hebben in de kern betrekking op een eenduidige procedure in Drenthe voor P&C-cyclus van GR-en door middel van:
- het invoeren van voorjaarsoverleggen;
- het invoeren van Intergemeentelijke deelnemersoverleggen
- het vervroegen van de aanleverdatum van de ontwerpbegroting naar 15 april
- het schrappen van de kaderbrieven
- het invoeren van verantwoordingsgesprekken
- het invoeren uiterlijke data voor de behandeling ontwerpbegrotingen in raden
- het invoeren van een eenduidige vorm voor de ontwerpbegrotingen voor heel Drenthe
- het invoeren van financiële kaders/spelregels voor Drentse GR-en
De werkafspraken zullen worden geëvalueerd.
Hieronder een overzicht van belangrijke ontwikkelingen en risico’s van verbonden partijen
WPDA
Een belangrijk structureel risico binnen de WPDA betreft de economische ontwikkeling. Deze bepaalt voor een groot deel de opnamecapaciteit van de arbeidsmarkt. In relatie daarmee is dit ook mede bepalend voor de ontwikkeling van het aantal uitkeringen t.o.v. de beschikbare rijksbudgetten. Ook het late moment van vaststelling van de definitieve rijksbijdrage (medio september van het lopende begrotingsjaar) vormt een risico.
RUD / Omgevingsdienst Drenthe
Diverse ontwikkelingen hebben tot gevolg dat de taken van van de organisatie nog sterk in beweging zijn. Dit veroorzaakt ook een wisselend beeld van de benodigde inzet en daarbij betrokken financiële middelen. Ook de invoering van de Omgevingswet heeft grote gevolgen voor de uitvoering van de taken door de RUD. Het algemeen bestuur van de RUD heeft op basis van de zienswijzen van een aantal gemeenten nog geen middelen opgenomen in de begroting 2024 voor de uitvoering van de Omgevingswet. Per 1 april 2026 dienen alle omgevingsdiensten te voldoen aan landelijke robuustheidscriteria. Ook wordt landelijk onderzocht welke wijze van financiering het beste past bij de taak van de omgevingsdiensten.
VRD en GGD
Voor de brandweer is toekomstbestendigheid met gelijkwaardige brandweerzorg een belangrijk thema. Zowel voor de VRD als de GGD heeft de corona crisis het belang van een stevige crisisorganisatie getoond. Ook samenwerken in (kennis)netwerken is op diverse thema's noodzakelijk. De GGD levert daarnaast ook een bijdrage aan de uitvoering van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA).
Publiek Vervoer
In 2023 is het gebruik van het vervoer geleidelijk toegenomen welke als gevolg van de corona crisis fors lager was geworden. De feitelijke uitvoering van het vervoer is voor de contractpartijen een forse uitdaging door grote krapte op de arbeidsmarkt. De steeds complexer wordende regelgeving voor de GR legt een aanzienlijke druk op de relatief kleine organisatie. Dit heeft tot gevolg dat de organisatie afhankelijk is van externen en hierdoor kwetsbaar is.