Toelichting op de baten en lasten per pijler

Financiële begroting per pijler toelichting verschillen.

Conform BBV-artikel 19, lid a en b wordt in de toelichting overzicht lasten en baten per programma, het gerealiseerde bedrag van het vorig begrotingsjaar, het geraamde bedrag van het vorig begrotingsjaar na wijziging en het geraamde bedrag van het begrotingsjaar opgenomen. In geval van aanmerkelijk verschil met de raming, respectievelijk de realisatie, van het vorig, respectievelijk voor vorig, begrotingsjaar worden deze verschillen toegelicht.

Pijler 1. Bestuur en Samen doen

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2024	Begroting 2025 incl. wijz.	Primitieve begroting 2026
Lasten
0.1 Bestuur	2.848	2.148	1.870
0.2 Burgerzaken	997	979	970
0.4 Overhead	0	148	0
1.1 Crisisbeheersing en brandweer	1.981	2.148	2.127
1.2 Openbare orde en veiligheid	459	471	491
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	7.855	7.692	7.188
8.1 Ruimte en leefomgeving	206	0	0
Totaal Lasten	14.346	13.587	12.646
Baten
0.1 Bestuur	0	5	5
0.2 Burgerzaken	620	402	402
1.1 Crisisbeheersing en brandweer	0	6	6
1.2 Openbare orde en veiligheid	2	9	9
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	12.732	9.811	9.265
8.1 Ruimte en leefomgeving	987	0	0
Totaal Baten	14.341	10.232	9.686
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	77	346	18
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	0	0	0
Totaal Onttrekkingen	77	346	18
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	3.100	2.100	2.100
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	0	0	0
Totaal Stortingen	3.100	2.100	2.100
Gerealiseerd resultaat	-3.028	-5.109	-5.041

Toelichting pijler 1

Het verschil ten opzichte van 2025 wordt veroorzaakt door stijgingen van de salarissen en mutaties in afschrijving. Daarnaast is sprake van incidenteel vervallen ramingen voor 80 jaar vrijheid, uitbreiding griffie, verkiezingen, dienstverlening en Wet Open Overheid.

Pijler 2. Samen Leven

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2024	Begroting 2025 incl. wijz.	Primitieve begroting 2026
Lasten
1.2 Openbare orde en veiligheid	12	19	19
4.1 Openbaar basisonderwijs	39	43	43
4.2 Onderwijshuisvesting	279	35	69
4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken	1.259	1.262	1.234
5.1 Sportbeleid en activering	0	13	0
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	339	346	291
5.6 Media	725	709	610
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	3.035	3.982	3.121
6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	4.947	0	0
6.21 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen WMO	0	0	0
6.22 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen Jeugd	0	49	49
6.23 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen Integraal	0	4.777	4.494
6.3 Inkomensregelingen	9.409	8.952	8.947
6.4 WSW en beschut werk	82	84	84
6.5 Arbeidsparticipatie	525	559	517
6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)	1.730	0	0
6.60 Hulpmiddelen en diensten (WMO)	0	1.773	1.773
6.711 Huishoudelijke hulp (WMO)	0	1.706	1.706
6.712 Begeleiding (WMO)	0	3.039	3.039
6.71A Hulp bij het huishouden (WMO)	2.688	0	0
6.71B Begeleiding (WMO)	1.723	0	0
6.71C Dagbesteding (WMO)	591	0	0
6.72A Jeugdhulp begeleiding	2.705	0	0
6.72B Jeugdhulp behandeling	1.596	0	0
6.72C Jeugdhulp dagbesteding	559	0	0
6.73A Pleegzorg	308	0	0
6.73C Jeugdhulp met verblijf overig	1.937	0	0
6.74A Jeugdhulp behandeling GGZ zonder verblijf	1	0	0
6.74B Jeugdhulp crisis/LTA/GGZ-verblijf	52	0	0
6.74C Gesloten plaatsing	57	0	0
6.751 Jeugdhulp ambulant lokaal	0	2.765	2.765
6.761 Jeugdhulp met verblijf lokaal	0	889	889
6.762 Jeugdhulp met verblijf regionaal	0	391	391
6.763 Jeugdhulp met verblijf landelijk	0	45	45
6.791 PGB WMO	0	447	447
6.792 PGB Jeugd	0	523	523
6.811 Beschermd wonen (WMO)	0	-85	0
6.81A Beschermd wonen (WMO)	60	0	0
6.821 Jeugdbescherming	0	245	245
6.822 Jeugdreclassering	0	122	122
6.82A Jeugdbescherming	243	0	0
6.82B Jeugdreclassering	58	0	0
6.91 Coördinatie en beleid WMO	0	411	426
6.92 Coördinatie en beleid Jeugd	0	495	272
7.1 Volksgezondheid	1.467	1.804	1.689
7.4 Milieubeheer	0	25	0
Totaal Lasten	36.428	35.426	33.810
Baten
4.2 Onderwijshuisvesting	21	20	20
4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken	280	212	179
5.1 Sportbeleid en activering	0	13	0
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	16	34	0
5.6 Media	188	25	25
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	905	1.120	535
6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	303	0	0
6.3 Inkomensregelingen	5.980	5.453	5.453
6.5 Arbeidsparticipatie	13	10	10
6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)	198	0	0
6.60 Hulpmiddelen en diensten (WMO)	0	13	13
6.711 Huishoudelijke hulp (WMO)	0	124	124
6.74B Jeugdhulp crisis/LTA/GGZ-verblijf	248	0	0
6.81A Beschermd wonen (WMO)	1.371	0	0
7.1 Volksgezondheid	111	297	112
Totaal Baten	9.633	7.321	6.470
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	275	289	34
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	0	19	19
Gerealiseerd resultaat	-26.520	-27.835	-27.325

Toelichting pijler 2

Het verschil t.o.v. 2025 betreft o.a. vervallen incidentele ramingen voor informele ondersteuning dorpen, onafhankelijke cliëntondersteuning, ambassadeurs en budgettair neutrale SPUK uitkeringen aan de lasten en batenkant. Tevens heeft er met ingang van 2026 een verschuiving plaatsgevonden binnen de taakvelden.

Pijler 3. Duurzaamheid en Economie

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2024	Begroting 2025 incl. wijz.	Primitieve begroting 2026
Lasten
3.1 Economische ontwikkeling	323	142	51
3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur	397	170	130
3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen	5	5	5
3.4 Economische promotie	261	260	225
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	0	80	0
5.5 Cultureel erfgoed	0	400	0
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	839	1.389	1.238
7.4 Milieubeheer	681	1.146	183
Totaal Lasten	2.507	3.592	1.834
Baten
3.1 Economische ontwikkeling	8	0	0
3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur	17	0	-1
3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen	12	16	16
3.4 Economische promotie	2.202	2.210	2.170
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	123	532	532
7.4 Milieubeheer	901	654	532
Totaal Baten	3.263	3.412	3.249
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	1.072	1.518	0
Gerealiseerd resultaat	1.829	1.338	1.415

Toelichting pijler 3

Betreft vervallen incidentele ramingen voor het Grevelingkanaal, koersnota, toekomstige bedrijventerreinen en incidentele voordelen op kapitaallasten.

Pijler 4. Voorzieningen, leefbaarheid en wonen

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2024	Begroting 2025 incl. wijz.	Primitieve begroting 2026
Lasten
2.1 Verkeer en vervoer	3.722	4.425	4.313
2.2 Parkeren	8	0	0
2.5 Openbaar vervoer	5	6	6
4.2 Onderwijshuisvesting	757	2.058	816
5.1 Sportbeleid en activering	322	308	310
5.2 Sportaccommodaties	2.312	2.130	2.049
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	80	135	83
5.5 Cultureel erfgoed	147	373	206
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	4.719	5.039	4.786
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	715	2.125	621
7.2 Riolering	1.703	1.789	1.917
7.3 Afval	2.908	2.545	2.707
7.4 Milieubeheer	1.904	1.776	1.700
7.5 Begraafplaatsen en crematoria	470	473	478
8.1 Ruimte en leefomgeving	1.435	2.491	1.175
8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijventerreinen)	1.778	2.602	2.886
8.3 Wonen en bouwen	2.127	1.211	1.156
Totaal Lasten	25.113	29.484	25.207
Baten
2.1 Verkeer en vervoer	81	152	33
4.2 Onderwijshuisvesting	223	0	0
5.1 Sportbeleid en activering	464	269	269
5.2 Sportaccommodaties	414	433	433
5.5 Cultureel erfgoed	28	29	29
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	252	24	24
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	166	193	193
7.2 Riolering	2.296	2.377	2.483
7.3 Afval	3.253	3.261	3.481
7.4 Milieubeheer	88	71	71
7.5 Begraafplaatsen en crematoria	150	102	102
8.1 Ruimte en leefomgeving	150	223	223
8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijventerreinen)	2.302	2.622	2.913
8.3 Wonen en bouwen	1.811	522	522
Totaal Baten	11.678	10.279	10.776
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	1.477	3.226	100
8.1 Ruimte en leefomgeving	0	0	0
Totaal Onttrekkingen	1.477	3.226	100
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	600	0	0
Gerealiseerd resultaat	-12.558	-15.980	-14.331

Toelichting pijler 4

Het verschil ten opzichte van 2025 wordt met name veroorzaakt door vervallen incidentele ramingen voor tijdelijke huisvesting en verplaatsingskosten scholen, cultuurnota, natuurwaardenkaart, herplant bomen, leefbaarheidsfonds, meerjaren onderhoudsplanningen gemeentelijke gebouwen en, dorpshuizen. Daarnaast is sprake van een stijging van de salariskosten en hogere doorberekening in de opbrengsten van riool- en afvalstoffenheffing en overige interne verrekeningen.

Pijler 5. Middelen en ondersteuning

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2024	Begroting 2025 incl. wijz.	Primitieve begroting 2026
Lasten
0.3 Beheer overige gebouwen en gronden	456	775	686
0.4 Overhead	12.427	12.688	10.936
0.5 Treasury	-542	-1.012	-333
0.61 OZB woningen	146	145	146
0.62 OZB niet-woningen	32	47	47
0.64 Belastingen overig	3.005	2.794	2.812
0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds	45	0	0
0.8 Overige baten en lasten	346	-2.422	614
0.9 Vennootschapsbelasting (VpB)	171	26	26
Totaal Lasten	16.086	13.041	14.935
Baten
0.3 Beheer overige gebouwen en gronden	2	31	31
0.4 Overhead	1.066	415	415
0.5 Treasury	323	329	252
0.61 OZB woningen	4.803	3.887	3.887
0.62 OZB niet-woningen	358	1.363	1.363
0.64 Belastingen overig	2.593	2.487	2.487
0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds	50.893	51.535	51.376
0.8 Overige baten en lasten	300	-2.438	401
Totaal Baten	60.340	57.608	60.211
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	3.211	3.290	6
0.4 Overhead	0	0	0
Totaal Onttrekkingen	3.211	3.290	6
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	-1.002	271	0
0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten	8.189	0	0
Totaal Stortingen	7.188	271	0
Gerealiseerd resultaat	40.277	47.586	45.282

Toelichting pijler 5

Het verschil t.o.v. 2025 wordt o.a. veroorzaakt door mutaties van incidentele ramingen m.b.t. stelposten salarisbudget, onderuitputting rente en afschrijving, mutaties Algemene Uitkering, vervallen bijdragen vanuit de VAR en budgettair neutrale verrekeningen met andere pijlers.

Incidentele baten en lasten

Bij het opstellen van de begroting worden ramingen structureel of incidenteel opgenomen. Structureel zijn de ramingen die jaarlijks voorkomen. Bij het incidenteel opnemen gaat het om 'eenmalige zaken', dan wel geldstromen waarvan de intentie is dat deze binnen een beperkt aantal jaren eindig zijn.

In onderstaande tabel zijn de incidentele ramingen op de pijlers binnen de exploitatie opgenomen over de jaren 2026 tot en met 2029. De bedragen in de kolom 2026 zijn de voorstellen ter afweging in 2026, zoals opgenomen in de eerste begrotingswijziging 2026.

Voor een uitgebreide toelichting op de hieronder genoemde onderdelen van incidentele baten en lasten wordt verwezen naar het onderdeel hoofdlijnen.

Pijler	Omschrijving	2026	2027	2028	2029	totaal

Lasten

Ambities incidenteel
	Nieuwe ambities
3	Geopark de Hondsrug	-30.000	-30.000			-60.000
3	Uitvoeringsbudget Economie, recreatie en Toerisme	-40.000				-40.000
3	Uitvoeringsbudget duurzaamheid	-232.500				-232.500
4	Tijdelijke huisvesting Dr Nassau college	-235.000	-235.000	-235.000		-705.000
div	Regiodeal Noord Drenthe 'Vitaal verbonden'	x	x	x	x	0

	Ambities uit fmp begroting 2025
1	Tijdelijke uitbreiding griffie	-20.000				-20.000
1	Dienstverlening	-60.000				-60.000
2	Armoedebeleid; preventie, informatiecampagne en samenwerking	-25.000				-25.000
2	Faciliteren informele ondersteuning in dorpen	-100.000				-100.000
3	Toekomstbestendige bedrijventerreinen	-40.000	-40.000			-80.000
4	Verkenning nieuwbouw school/dorpshuis Gasselte en cultuuraccommodatie Gieten	-100.000				-100.000
4	Uitvoering progammaplan woningbouw 2024-2025	x				0
4	Aanbrengen graskeien	-100.000	pm			-100.000
5	Informatiebeleidsplan	-55.000				-55.000

	Totaal ambities incidenteel	-1.038.000	-305.000	-235.000	0	-1.578.000

Gemeentefonds
2	Maatregelen versterking voorliggend veld	-525.000	-487.000	-37.000	-38.000	-1.087.000
2	Hogere uitgaven Wmo voorzieningen	-313.000				-313.000
4	DU Bibliotheek	-100.000				-100.000
5	Wet Open Overheid	-59.000				-59.000

	Totaal gemeentefonds	-997.000	-487.000	-37.000	-38.000	-1.559.000

	Totaal lasten	-2.035.000	-792.000	-272.000	-38.000	-3.137.000

Baten

Gemeentefonds
5	Maatregelen versterking voorliggend veld	525.000	487.000	37.000	38.000	1.087.000
5	Hogere uitgaven Wmo voorzieningen	313.000				313.000
5	DU Bibliotheek	100.000				100.000
5	Wet Open Overheid	59.000				59.000

	Totaal gemeentefonds	997.000	487.000	37.000	38.000	1.559.000

Mutaties reserves
5	Bijdrage uit de Vrije Algemene Reserve (VAR)	1.038.000	305.000	235.000		1.578.000

	Totaal mutaties reserves	1.038.000	305.000	235.000	0	1.578.000

	Totaal baten	2.035.000	792.000	272.000	38.000	3.137.000

	Totaal lasten - totaal baten	0	0	0	0	0