Toelichting op de baten en lasten per pijler

Financiële begroting per pijler toelichting verschillen.

Conform BBV-artikel 19, lid a en b wordt in de toelichting overzicht lasten en baten per programma, het gerealiseerde bedrag van het vorig begrotingsjaar, het geraamde bedrag van het vorig begrotingsjaar na wijziging en het geraamde bedrag van het begrotingsjaar opgenomen. In geval van aanmerkelijk verschil met de raming, respectievelijk de realisatie, van het vorig, respectievelijk voor vorig, begrotingsjaar worden deze verschillen toegelicht.

Pijler 1. Bestuur en Samen doen

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2023	Begroting 2024 incl. wijz.	Begroting 2025
Lasten
0.1 Bestuur	1.642	1.945	1.789
0.2 Burgerzaken	805	893	937
0.4 Overhead	0	58	0
1.1 Crisisbeheersing en brandweer	1.877	2.002	2.007
1.2 Openbare orde en veiligheid	491	451	467
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	8.050	10.739	879
8.1 Ruimte en leefomgeving	37	0	0
Totaal Lasten	12.902	16.088	6.080
Baten
0.1 Bestuur	0	0	0
0.2 Burgerzaken	371	399	399
1.1 Crisisbeheersing en brandweer	0	5	5
1.2 Openbare orde en veiligheid	1	9	9
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	9.440	10.701	885
8.1 Ruimte en leefomgeving	37	0	0
Totaal Baten	9.849	11.113	1.298
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	2.355	157	18
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	3.063	0	0
Gerealiseerd resultaat	-3.760	-4.817	-4.764

Toelichting pijler 1

Het verschil ten opzichte van 2024 wordt veroorzaakt door stijgingen van de salarissen en mutaties en afschrijving. Daarnaast is sprake van incidenteel vervallen ramingen voor Omgevingsvisie, de Wet Open Overheid en de opvang van vluchtelingen en ontheemden.

Pijler 2. Samen Leven

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2023	Begroting 2024 incl. wijz.	Begroting 2025
Lasten
1.2 Openbare orde en veiligheid	7	19	19
4.1 Openbaar basisonderwijs	44	39	42
4.2 Onderwijshuisvesting	81	80	35
4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken	1.232	1.404	1.219
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	353	368	302
5.6 Media	661	596	597
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	1.973	3.633	2.937
6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	4.608	5.020	49
6.23 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen Integraal	0	0	4.122
6.3 Inkomensregelingen	9.435	8.974	8.679
6.4 WSW en beschut werk	80	82	83
6.5 Arbeidsparticipatie	443	497	489
6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)	1.787	1.318	0
6.60 Hulpmiddelen en diensten (WMO)	0	0	1.731
6.71 Maatwerkdienstverlening 18+	2	0	0
6.711 Huishoudelijke hulp (WMO)	0	0	1.671
6.712 Begeleiding (WMO)	0	0	2.976
6.71A Hulp bij het huishouden (WMO)	2.570	1.491	0
6.71B Begeleiding (WMO)	1.936	2.965	0
6.71C Dagbesteding (WMO)	543	50	0
6.72A Jeugdhulp begeleiding	2.224	660	149
6.72B Jeugdhulp behandeling	1.708	3.170	0
6.72C Jeugdhulp dagbesteding	550	544	0
6.73A Pleegzorg	1.023	812	0
6.73C Jeugdhulp met verblijf overig	256	292	0
6.74A Jeugdhulp behandeling GGZ zonder verblijf	136	0	0
6.74B Jeugdhulp crisis/LTA/GGZ-verblijf	360	45	0
6.74C Gesloten plaatsing	29	277	0
6.751 Jeugdhulp ambulant lokaal	0	0	2.674
6.761 Jeugdhulp met verblijf lokaal	0	0	836
6.762 Jeugdhulp met verblijf regionaal	0	0	389
6.763 Jeugdhulp met verblijf landelijk	0	0	45
6.791 PGB WMO	0	0	443
6.792 PGB Jeugd	0	0	512
6.821 Jeugdbescherming	0	0	240
6.822 Jeugdreclassering	0	0	122
6.82A Jeugdbescherming	269	240	0
6.82B Jeugdreclassering	20	122	0
6.91 Coördinatie en beleid WMO	0	0	258
6.92 Coördinatie en beleid Jeugd	0	0	272
7.1 Volksgezondheid	1.318	1.884	1.551
Totaal Lasten	33.646	34.582	32.442
Baten
4.2 Onderwijshuisvesting	2	20	20
4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken	259	342	179
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	10	16	16
5.6 Media	127	25	25
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	339	982	425
6.2 Toegang en eerstelijnsvoorzieningen	440	150	0
6.3 Inkomensregelingen	5.324	5.512	5.453
6.5 Arbeidsparticipatie	0	10	10
6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO)	206	137	0
6.60 Hulpmiddelen en diensten (WMO)	0	0	13
6.711 Huishoudelijke hulp (WMO)	0	0	124
6.72A Jeugdhulp begeleiding	0	0	0
6.81A Beschermd wonen (WMO)	1.940	7	0
7.1 Volksgezondheid	97	108	112
Totaal Baten	8.744	7.308	6.376
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	444	972	34
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	385	19	19
Gerealiseerd resultaat	-24.843	-26.320	-26.050

Toelichting pijler 2

Het verschil t.o.v. 2024 betreft o.a. vervallen incidentele ramingen voor energie- en armoedebeleid, energietoeslag, preventie en versterking voorliggend veld en kosten voor opvang van vluchtelingen. Daarnaast is sprake van een stijging van de salariskosten.

Pijler 3. Duurzaamheid en Economie

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2023	Begroting 2024 incl. wijz.	Begroting 2025
Lasten
3.1 Economische ontwikkeling	173	428	50
3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur	109	124	127
3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen	6	5	5
3.4 Economische promotie	405	281	246
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	0	80	0
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	621	807	1.206
7.4 Milieubeheer	409	3.701	183
Totaal Lasten	1.723	5.426	1.818
Baten
3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur	65	28	0
3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen	10	16	16
3.4 Economische promotie	2.353	2.140	2.095
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	24	0	532
7.4 Milieubeheer	129	3.075	532
Totaal Baten	2.581	5.260	3.175
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	1.048	1.469	0
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	532	0	0
Gerealiseerd resultaat	1.374	1.302	1.356

Toelichting pijler 3

Het verschil t.o.v. 2024 betreft met name vervallen incidentele ramingen van duurzaamheid en energietransitie, vitalisering vakantieparken en transitiewarmte.

Pijler 4. Voorzieningen, leefbaarheid en wonen

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2023	Begroting 2024 incl. wijz.	Begroting 2025
Lasten
2.1 Verkeer en vervoer	3.350	4.437	4.259
2.2 Parkeren	0	5	5
2.5 Openbaar vervoer	0	6	6
4.2 Onderwijshuisvesting	646	1.420	845
5.1 Sportbeleid en activering	324	331	306
5.2 Sportaccommodaties	2.015	2.069	2.036
5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie	80	80	79
5.5 Cultureel erfgoed	213	397	206
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	4.291	4.499	4.755
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	569	1.461	614
7.2 Riolering	1.503	1.659	1.784
7.3 Afval	2.531	2.557	2.513
7.4 Milieubeheer	1.213	1.519	1.423
7.5 Begraafplaatsen en crematoria	485	466	470
8.1 Ruimte en leefomgeving	1.560	2.175	1.201
8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijventerreinen)	2.008	2.872	2.594
8.3 Wonen en bouwen	1.830	2.259	1.131
Totaal Lasten	22.618	28.212	24.227
Baten
2.1 Verkeer en vervoer	95	58	32
5.1 Sportbeleid en activering	319	289	269
5.2 Sportaccommodaties	389	424	424
5.5 Cultureel erfgoed	27	28	28
5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie	60	49	24
6.1 Samenkracht en burgerparticipatie	151	189	189
7.2 Riolering	2.173	2.244	2.377
7.3 Afval	3.155	3.291	3.241
7.4 Milieubeheer	75	60	0
7.5 Begraafplaatsen en crematoria	103	100	100
8.1 Ruimte en leefomgeving	259	218	218
8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijventerreinen)	2.806	2.902	2.622
8.3 Wonen en bouwen	1.281	1.162	512
Totaal Baten	10.894	11.015	10.036
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	3.617	1.667	101
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	3.101	0	0
Gerealiseerd resultaat	-11.208	-15.530	-14.090

Toelichting pijler 4

Het verschil ten opzichte van 2024 wordt met name veroorzaakt door vervallen incidentele ramingen voor, omgevingswet, aanpassingen in de openbare ruimte, huisvesting en dorpshuizen. Daarnaast is sprake van een stijging van de salariskosten, rentetoerekening en hogere doorberekening in de opbrengsten van riool- en afvalstoffenheffing en overige interne verrekeningen.

Pijler 5. Middelen en ondersteuning

Bedragen x €1.000

Exploitatie	Rekening 2023	Begroting 2024 incl. wijz.	Begroting 2025
Lasten
0.3 Beheer overige gebouwen en gronden	643	476	489
0.4 Overhead	12.233	12.055	10.148
0.5 Treasury	-393	-485	-112
0.61 OZB woningen	127	135	143
0.62 OZB niet-woningen	40	42	46
0.64 Belastingen overig	2.886	2.658	2.777
0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds	43	45	0
0.8 Overige baten en lasten	393	346	443
0.9 Vennootschapsbelasting (VpB)	93	26	26
Totaal Lasten	16.066	15.299	13.960
Baten
0.3 Beheer overige gebouwen en gronden	262	54	54
0.4 Overhead	688	396	401
0.5 Treasury	466	187	257
0.61 OZB woningen	4.575	3.737	3.737
0.62 OZB niet-woningen	332	1.253	1.253
0.64 Belastingen overig	2.445	2.360	2.360
0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds	47.593	49.260	49.154
0.8 Overige baten en lasten	330	283	285
Totaal Baten	56.692	57.530	57.501
Onttrekkingen
0.10 Mutaties reserves	4.751	3.387	6
Stortingen
0.10 Mutaties reserves	4.643	254	0
0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten	2.296	0	0
Totaal Stortingen	6.939	254	0
Gerealiseerd resultaat	38.438	45.365	43.547

Toelichting pijler 5

Het verschil t.o.v. 2024 wordt o.a. veroorzaakt door mutaties van incidentele ramingen m.b.t. stelposten salarisbudget, onderuitputting rente en afschrijving, mutaties Algemene Uitkering, vervallen bijdragen vanuit de VAR en budgettair neutrale verrekeningen met andere pijlers.

Incidentele baten en lasten

Bij het opstellen van de begroting worden ramingen structureel of incidenteel opgenomen. Structureel zijn de ramingen die jaarlijks voorkomen. Bij het incidenteel opnemen gaat het om 'eenmalige zaken', dan wel geldstromen waarvan de intentie is dat deze binnen een beperkt aantal jaren eindig zijn.

In onderstaande tabel zijn de incidentele ramingen op de pijlers binnen de exploitatie opgenomen over de jaren 2025 tot en met 2028. De bedragen in de kolom 2025 zijn de voorstellen ter afweging in 2025, zoals opgenomen in de eerste begrotingswijziging 2025.

Voor een uitgebreide toelichting op de hieronder genoemde onderdelen van incidentele baten en lasten wordt verwezen naar het onderdeel hoofdlijnen.

Pijler	Omschrijving	2025	2026	2027	2028	totaal

Lasten

Ambities incidenteel
	Nieuwe ambities
1	Tijdelijke uitbreiding griffie	-20.000	-20.000			-40.000
1	Budget initiatieven 80 jaar vrijheid	-30.000				-30.000
1	Gemeenteraadsverkiezingen	-20.000				-20.000
1	Dienstverlening	-90.000	-60.000			-150.000
1	Nij Begun	x				0
2	Onafhankelijke cliëntondersteuning	-25.000				-25.000
2	Hervormingsagenda jeugd	-300.000				-300.000
2	Armoedebeleid; preventie, informatiecampagne en samenwerking	-25.000	-25.000			-50.000
3	Energiemanagement systeem in de wijk	pm				0
3	Toekomstbestendige bedrijventerreinen	-40.000	-40.000	-40.000		-120.000
4	Verkenning nieuwbouw school/dorpshuis Gasselte en cultuuraccommodatie Gieten	-100.000	-100.000			-200.000
4	Bijdrage verbouw dorpshuis Ekehaar	-500.000				-500.000
4	Uitvoering progammaplan woningbouw 2024-2025	x	x			0
4	Opstellen Natuurwaardenkaart voor beschermde soorten	-100.000				-100.000
4	Realisatie tijdelijke flexwoningen	pm				0
4	Werkbudget uitvoering gebiedsprogramma's	pm				0

	Ambities uit fmp begroting 2024
						0
2	Faciliteren informele ondersteuning in dorpen	-100.000	-100.000			-200.000
3	Nieuwe koersnota economie en vrijetijdseconomie	-80.000				-80.000
4	Opstellen omgevingsvisie	-75.000				-75.000
4	Aanbrengen graskeien	pm	pm	pm		0
4	Budget uitvoering Cultuurnota	-50.000				-50.000
4	Aanvullende financiën project DAF (ICO cultuureducatie)	-5.500				-5.500
5	Informatiebeleidsplan	-100.000	-55.000			-155.000
5	Restauratie werkzaamheden archief	-40.000				-40.000
5	Inventariseren semi-statisch archief	-100.000				-100.000

	Totaal ambities incidenteel	-1.801.000	-400.000	-40.000	0	-2.241.000

Gemeentefonds
5	Wet Open Overheid	-59.000				-59.000

	Totaal gemeentefonds	-59.000	0	0	0	-59.000

	Totaal lasten	-1.860.000	-400.000	-40.000	0	-2.300.000

Baten

Gemeentefonds
5	Wet Open Overheid	59.000				59.000

	Totaal gemeentefonds	59.000	0	0	0	59.000

Mutaties reserves
5	Bijdrage uit de Vrije Algemene Reserve (VAR)					0

	Totaal mutaties reserves	0	0	0	0	0

	Totaal baten	59.000	0	0	0	59.000

	Totaal lasten - totaal baten	-1.801.000	-400.000	-40.000	0	-2.241.000