Hoofdlijnen

In dit onderdeel gaan we in op het begrotingsresultaat, de actuele financiële positie 2025-2028 (op hoofdlijnen), de Vrije Algemene Reserve (VAR), gemeentelijke lastendruk, enkele belangrijke financiële ontwikkelingen, de financiële uitgangspunten en de optionele ombuigingen. Hierna volgen de raadsvoorstellen en vaststelling van de begroting 2025. En tot slot de meerjarenbegroting 2025-2028. Op basis van deze hoofdlijnen kunt u zich een goed beeld vormen van de beleidsmatige en financiële ontwikkelingen.

In het onderdeel ‘Ambities’ heeft u onze ambities en beleidsvoornemens per pijler kunnen zien. In dat onderdeel treft u de inhoudelijke onderbouwing aan van de verschillende beleidsvoornemens. In dit onderdeel vindt u de samenvatting van de financiële positie van onze gemeente, met daarbij inbegrepen de financiële vertaling van de verschillende beleidsvoornemens.

Begrotingsresultaat
De begroting 2025 is structureel sluitend maar wel na het doorvoeren van een aantal ombuigingen.  Dat lijkt positief maar de jaren 2026, 2027 en 2028 sluiten met een negatief saldo dus aanvullende ombuigingen voor de jaren na 2025 zijn wel noodzakelijk. De gevolgen van het ravijnjaar worden nu zichtbaar.
We blijven de ontwikkelingen binnen het gemeentefonds nauwlettend volgen. De beleidsvoornemens van het (nieuwe) kabinet kunnen leiden tot aanpassingen in de samenstelling van het gemeentefonds. Te denken valt hierbij o.a. aan het voornemen om alle specifieke uitkeringen af te schaffen en de middelen toe te voegen aan het gemeentefonds. Daarnaast zijn ook de Hervormingsagenda Jeugd en de nieuwe systematiek van de berekening van de accressen in de Algemene Uitkering van invloed op onze financiële positie. 

Actuele financiële positie 2025-2028
Hieronder is het resultaat van de actuele meerjarenbegroting weergegeven. Het overzicht geeft inzicht in het structurele verloop van de begroting en de incidentele mutaties. Voor een toelichting op de verschillende onderdelen verwijzen wij naar: ‘Meerjarenbegroting 2025-2028’.  Het totaal van de incidentele ambities wordt onttrokken aan de VAR. 

Incidenteel nieuw beleid
De voorstellen zoals in deze begroting 2025 en meerjarenbegroting 2026-2028 zijn opgenomen leiden tot een onttrekking aan de VAR van afgerond € 2,2 miljoen. Dit is de optelling van het totaal van alle incidentele mutaties voor de jaren 2025 t/m 2028.  

We komen uit op een verwachte stand van de VAR  op 31 december 2028 van rond de € 4,7 miljoen. Deze schatting houdt rekening met de cumulatieve incidentele mutaties en niet met de structurele begrotingsresultaten. Hiermee blijven we boven het overeengekomen minimum van € 3,0 miljoen, zoals vastgelegd in het coalitieakkoord.

VAR in relatie tot de WAR
In de meest recente actuele nota weerstandsvermogen en risicobeheersing, vastgesteld in het 1e kwartaal 2023, is het doel en vereiste van de algemene reserve (WAR) in relatie tot de weerstandscapaciteit inzichtelijk gemaakt. De verwachte stand van de WAR is per eind 2025 € 5,7 miljoen conform de vastgestelde financiële uitgangspunten. 

Hieronder is de prognose van het verloop van de VAR weergegeven:

We streven er al jaren naar om de gemeentelijke lasten voor inwoners binnen de perken te houden. We corrigeren voor de jaren 2025-2028 de onroerendezaakbelasting (OZB)  met het inflatiepercentage. De inflatiecorrectie is bedoeld om de inkomsten en uitgaven op hetzelfde niveau te houden. Voor 2025 is dit 2,2%. Daarnaast stellen we voor om de OZB extra met 2% te verhogen. Dit is één van de voorgestelde ombuigingsmaatregelen om in 2025 tot een sluitende begroting te komen. Hierbij hebben we in onze overwegingen meegenomen dat onze belastingcapaciteit niet voldoet aan de in onze nota financiële beleidskaders gestelde norm.

De kosten voor investeringen en onderhoud aan het riool stijgen in 2025 met 6%. Omdat we uitgaan van 100% kostendekkendheid, stijgt de opbrengst van de rioolheffing ook met 6%. Door gebruik te maken van de voorziening riolering blijft de lastenstijging voor de inwoner hier relatief beperkt. De afvalstoffenheffing blijft op hetzelfde niveau als in 2024. Dit komt door de voordelige aanbesteding van de inzameling van het huisvuil. De daling van deze kosten weegt op tegen de hogere lasten binnen de overige kosten. Ook bij de afvalstoffenheffing gaan we uit van 100% kostendekkendheid.

Hieronder zijn de belangrijkste ontwikkelingen weergegeven die (mogelijk) een grote impact hebben op de financiële positie van onze gemeente. 

Ontwikkelingen Gemeentefonds
De raming voor de algemene uitkering volgt de meicirculaire 2024. Het algemene beeld is iets positieve dan een jaar geleden maar de accressen zijn (nog steeds) niet voldoende om de prijsontwikkeling en onze nieuwe ambities uit te kunnen voeren. Ombuigingen zijn daarmee noodzakelijk. 

Prijsontwikkeling
Voor de doorberekening van de prijsontwikkeling zijn de inflatiepercentages uit de meicirculaire 2024 gebruikt conform onze financiële uitgangspunten. Voor 2025 is dat 4,4 % voor de salarissen en 2,2 % voor de overige onderdelen.

Financiële uitgangspunten.
Hieronder treft u de (geactualiseerde) financiële uitgangspunten op basis waarvan de begroting is vastgesteld:

1. We streven naar een structureel sluitende begroting voor 2025 dan wel een structureel sluitende meerjarenbegroting 2026 - 2028. Hierbij worden structurele lasten structureel geraamd.
2. We baseren de begroting op de laatst gepubliceerde meicirculaire en zorgen voor een realistische raming van de algemene uitkering waarbij structurele ruimte wordt gecreëerd voor het opvangen van onverwachte gebeurtenissen. Het weerstandsvermogen moet voldoende zijn om de onzekerheden en risico’s op te vangen.
3. Het Weerstandsdeel Algemene Reserve (WAR) behoudt een ondergrens van € 5,7 mln. De Vrije Algemene Reserve (VAR) behoudt een ondergrens van € 3,0 mln.
4. We willen Rijksregelingen uitvoeren met rijksmiddelen, zonder ‘plus’. 
5. Tijdens het proces van het opstellen van de begroting komen we tot een integrale afweging of een aanvullende bezuinigingstaakstelling noodzakelijk is.
6. De (eventuele) taakstellende bezuinigingen in het eerstvolgende begrotingsjaar worden concreet ingevuld.
7. Bij het niet (kunnen) realiseren van een bezuinigingstaakstelling op een taakveld binnen een pijler dient bij voorkeur primair binnen dezelfde pijler een alternatief te worden gevonden. Indien dit niet mogelijk is dan dient een alternatief te worden gevonden door integrale afweging binnen alle pijlers (procesafspraak).
8. Bij het opvoeren van nieuw beleid / nieuwe wensen dient dekking te worden aangegeven voor hetzelfde begrotingsjaar. Of aangegeven dient te worden welk oud beleid plaats maakt voor het nieuwe.
9. De toevoegingen in de algemene uitkering uit het gemeentefonds die we van de rijksoverheid ontvangen voor specifieke beleidsvelden / intensiveringen (de zogenaamde taakmutaties) worden in principe niet omgezet in ‘stelposten’ voor de bedoelde beleidsterreinen/intensiveringen.
10. Inkomstenontwikkeling: er wordt uitgegaan van een verhoging van de tarieven (niet zijnde belastingen) met het geldende prijsindexcijfer voor overheidsconsumptie, netto materieel (inflatiecorrectie) uit de meest recente circulaire. Uitzonderingen hierop zijn de tariefsverhogingen die onderdeel zijn van het bezuinigingstraject. Voor de kostenontwikkeling wordt uitgegaan van datzelfde prijsindexcijfer met uitzondering van de loonontwikkeling. Daarvoor wordt het prijsindexcijfer voor loonvoet sector overheid gebruikt zoals dat bekend is op het moment van opstellen van de (werk)begroting.
11. De onroerende zaakbelastingen, de forensenbelasting, de toeristenbelasting, het rioolrecht en de afvalstoffenheffing volgen niet de systematiek onder punt 10 genoemd. Waarbij voor rioolrecht en afvalstoffenheffing een kostendekkend tarief wordt gehanteerd en het college voor de belastingen een afzonderlijk voorstel doet.

Inleiding
De begroting 2025 sluit met een klein positief resultaat. Om dit mogelijk te maken zijn keuzes gemaakt.  Deze uiten zich in het schappen van ambities en het doorvoeren van een aantal ombuigingen.
Voor de jaren 2026-2028 hebben we echter nog een tekort van bijna € 1,8 op te lossen. We willen uw raad meenemen in een aantal onderzoeksrichtingen om te bezuinigen en waarbinnen financiële voordelen te behalen zouden kunnen zijn. Hierbij merken we op dat we in het financieel meerjarenplan(FMP) 2025 - 2028 al een aantal ombuigingsvoorstellen hebben verwerkt. Dat betekent dat de keuzes die we voor de jaren daarna moeten maken minder makkelijk zullen zijn en gevolgen kunnen hebben voor ons ambitieniveau. Bij de behandeling van de sturingsmonitor 2025 willen we hier samen met uw raad keuzes in maken. 

Bezuinigingsvoorstellen vanaf 2026
Hieronder treft u een opsomming aan van de richtingen waarvan we willen onderzoeken of deze perspectief kunnen bieden binnen onze bezuinigingstaakstelling.

Aanboren en inzetten andere middelen
Nij Begun
De uitvoering van dit project zal vorm en inhoud krijgen, wat zowel financiële als personele consequenties met zich meebrengt. Op dit moment is nog niet bekend wat de toekomstige bijdragen voor Nij Begun zullen zijn en hoe de geldstromen precies zullen verlopen. Ook is nog niet bekend hoe deze middelen moeten worden ingezet. Mogen alleen nieuwe activiteiten worden gefinancierd of kan het ook worden ingezet ter vervanging van bestaande activiteiten? Bij nieuw voor oud kan dit een besparing opleveren.

Middelen opvang
De afgelopen jaren waren de baten voor de opvang van asielzoekers en ontheemden hoger dan de lasten. De resterende middelen zijn in een bestemmingreserve geplaatst. Mocht dit ook de komende jaren het geval zijn dan zal de reserve verder oplopen. We onderzoeken wat de komende jaren aan middelen nodig is en hoe zich dat verhoudt tot de verwachte inkomsten. Daarnaast maken we een inschatting van de financiële risico's bij sluiting van één of beide locaties. De daarvoor bestemde reserve moet daarvoor toereikend zijn. Op een later moment komen we hier bij uw raad op terug. Wellicht vallen hier incidentele middelen vrij.

Omgevingswet
Bij de invoering van de omgevingswet en de Wet Kwaliteitsborging Bouw(WKB) is de geraamde opbrengst van de leges verlaagd in verband met de andere wijze van vergunningverlening. Door Corona zien we juist weer een toename van het aantal vergunningaanvragen. Daarnaast hebben we een ambitieus woningbouwprogramma dat ook (op termijn) een bron is van meer vergunningaanvragen en daarmee van een hogere legesopbrengst. We onderzoeken de mogelijkheid hier structureel extra inkomsten voor te ramen. 

Sport en sportaccommodaties
We willen kijken naar de tarieven voor gebruik en verhuur van onze sportaccommodaties. In hoeverre zijn deze marktconform en wat zijn de effecten van verhoging van tarieven. Te denken valt bijvoorbeeld aan de kaartjes voor de zwembaden of de huur van de sporthal door sportverenigingen. We hebben daarbij ook oog voor eventuele neveneffecten. Wat betekenen hogere kosten voor de eindgebruiker, wordt er daardoor minder deelgenomen aan sportactiviteiten?  
Verder onderzoeken we de mogelijkheid om sportvelden over te dragen aan sportverenigingen zodat deze zelf het onderhoud hiervan kunnen doen. Punt van aandacht is hierbij wel de kwaliteit van de velden en de vraag of hier bij verenigingen wel belangstelling voor is gezien het teruglopend aantal vrijwilligers.
Ook de vraag of we alle (sport)accommodaties in stand willen houden komt hier naar voren.

Bedrijfsvoering 
In de organisatie vragen we aandacht voor kostenbewust handelen. We zijn kritisch op onze inzet zowel in tijd als in geld. In dit kader kan worden gedacht aan het screenen van applicaties, licenties, abonnementen en lidmaatschappen. Ook het screenen van de individuele budgetten past hieronder.
Kostenbewust handelen ten aanzien van de factor tijd heeft invloed op de toerekening van uren aan kostendekkende tarieven maar kritisch omgaan met inzet van uren kan ook betekenen dat er meer tijd kan worden besteed aan inzet op onze ambities. Daarnaast betekent het ook kritisch omgaan met de inzet van participatie. Is participatie noodzakelijk voor het desbetreffende onderwerp en zo ja dan moet in samenspraak met de portefeuillehouder voor een passende vorm gekozen worden.

Onderhoudsniveaus
We kijken kritisch naar mogelijkheden tot verlaging van onderhoudsniveaus van groen en gebouwen. Wegen laten we hierbij voorlopig buiten beschouwing. Een lager onderhoudsniveau hier, geeft (veel) hogere kosten in de toekomst.
Bij groen zitten we al op het basisniveau maar wellicht is differentiëren per gebied een optie. Dit kan betekenend dat op langere termijn inhaalslagen moeten worden gemaakt en dat de hoeveelheid klachten zal toenemen.
Voor een eventuele besparing op gebouwen willen we eerst het nieuwe MJOP afwachten en ook hier betekent een besparing nu, hogere kosten in de toekomst.

Subsidies en sponsorbijdragen
We verlagen alle subsidie- en sponsorbijdragen met een nog nader te bepalen percentage maar voor dat we dat doen willen we eerst de mogelijke effecten inventariseren. Ook kijken we naar de mogelijkheid om bepaalde categorieën subsidies geheel af te schaffen, rekening houdend met het doel waarvoor ze beschikbaar zijn gesteld.

Sociaal domein 
Ook binnen het sociaal domein zijn keuzes mogelijk die van invloed zijn op de hoogte van onze uitgaven. Binnen ons gemeentelijk beleid zijn hierin nog mogelijkheden zoals bijvoorbeeld het terugbrengen van de 130% norm in het armoedebeleid.

Inkomstenverhogingen
In de concrete ombuigingsvoorstellen wordt aan uw raad instemming gevraagd voor een boventrendmatige verhoging van de OZB en voor een extra verhoging van de toeristenbelasting. Voor het vervolg van de ombuigingsvoorstellen wordt gekeken naar een voortzetting van deze extra belastingverhogingen voor de komende jaren. We zien hier ook een directe relatie met het in stand houden van onze voorzieningen voor inwoners en gasten.
Voor diverse producten en diensten die we als gemeente aan onze inwoners leveren vragen we een tarief. We willen onderzoeken of deze tarieven wel kostendekkend zijn en gaan daarbij kijken naar de tijdsinspanning die met deze producten en diensten zijn gemoeid. Worden al deze uren wel doorgerekend in het tarief zodat dit voldoet aan het uitgangspunt van 100% kostendekkendheid. In het bijzonder kijken we naar de leges voor de nieuwe omgevingswet omdat dit een andere werkwijze vraagt en andere regels kent dan eerder het geval was. 

Tot slot
Bij de behandeling van de sturingsmonitor 2025 willen we met uw raad over de hierboven genoemde onderzoeksrichtingen doorpraten en keuzes maken. Binnen het afwegingskader hierin willen we nadrukkelijk kijken naar de relatie tussen het financieel effect en het maatschappelijk effect. Verder vragen wij uw raad om aanvullende suggesties te doen. Ook deze nemen we op in de sturingsmonitor.

Aan uw raad wordt voorgesteld:

1 . De inhoud van de onderdelen ‘Actuele financiële positie 2025-2028', ‘VAR’, ‘Gemeentelijke lastendruk’ uit ‘Ontwikkelingen en financiële uitgangspunten’ en het onderdeel optionele ombuigingen voor kennisgeving aan te nemen.
2.  De beleidsbegroting 2025 vast te stellen.
3.  Van de financiële begroting en de meerjarenbegroting 2025-2028 de jaarschijf 2025 vast stellen en de overige jaarschijven voor kennisgeving aan te nemen.
4.  De ‘Bij 1e begrotingswijziging 2025 beschikbaar te stellen budgetten’ vast te stellen.
5.  In te stemmen met de voorgestelde resultaatbestemming. Het betreft een onttrekking van per saldo in totaal € 138.000 aan de diverse reserves ten gunste van de exploitatie (zie van de Financiële begroting het onderdeel ‘Lasten en baten per pijler’).

13 november 2024

College van burgemeester en wethouders gemeente Aa en Hunze

de secretaris,                                                             de burgemeester,              

de heer R.L.H. Schoonderbeek                        de heer A.W. Hiemstra

De raad der gemeente Aa en Hunze;

gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van de gemeente Aa en Hunze;

Besluit:

1 . De inhoud van de onderdelen ‘Actuele financiële positie 2025-2028', ‘VAR’, ‘Gemeentelijke lastendruk’ uit ‘Ontwikkelingen en financiële uitgangspunten’ en het onderdeel optionele ombuigingen voor kennisgeving aan te nemen.
2.  De beleidsbegroting 2025 vast te stellen.
3.  Van de financiële begroting en de meerjarenbegroting 2025-2028 de jaarschijf 2025 vast stellen en de overige jaarschijven voor kennisgeving aan te nemen.
4.  De ‘Bij 1e begrotingswijziging 2025 beschikbaar te stellen budgetten’ vast te stellen.
5.  In te stemmen met de voorgestelde resultaatbestemming. Het betreft een onttrekking van per saldo in totaal € 138.000 aan de diverse reserves ten gunste van de exploitatie (zie van de Financiële begroting het onderdeel ‘Lasten en baten per pijler’).

Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente Aa en Hunze in de openbare vergadering van 13 november 2024.

de plv. griffier,                                                    de voorzitter,

H.M. Flokstra                                                    de heer A.W. Hiemstra

Bij het vaststellen van de begroting 2025 is een 4- tal amendementen aangenomen.
1. Verwijderen pilot energiemanagementsysteem uit de begroting (pm post).
2. Actielijn vrijetijdseconomie ,de tekst van activiteit 3.10.1.04 is daarbij aangepast.
3  Uitvoeringsprogramma mobiliteitsplan verkeer en vervoer. De opgevoerde kapitaallast blijft gereserveerd totdat het mobiliteitsplan en bijbehorend uitvoeringsplan is vastgesteld door de raad.
4. Verduurzaming wagenpark, de structurele last ad € 15.000 hiervoor wordt vervangen door het instellen van een pilotjaar met een incidentele last van € 60.000. De structurele budgetruimte stijgt hierdoor met € 15.000 naar € 107.000. Het beslag op de Vrije Algemene Reserve (VAR) stijgt met € 60.000 naar € 1.861.000.

De begroting 2025 en de meerjarenbegroting 2025-2028 zijn opgesteld aan de hand van de herijkte toekomstvisie 2015-2025, het coalitieakkoord 2022-2026 en de sturingsmonitor 2024.

Begroting 2025
De begroting 2025 sluit structureel. Voor het jaar 2025 is er een overschot van afgerond € 92.000,-

We onttrekken in 2025 een bedrag aan de VAR van afgerond € 1,8 miljoen ter dekking van de incidentele ambities.

Meerjarig
De meerjarenbegroting heeft in 2028 een structureel saldo van €1.752.000 negatief. Incidenteel wordt in de jaren 2026 t/m 2028 in totaal een beslag op de VAR gelegd van per saldo € 440.000,-.

Bij dit onderdeel zijn de structurele lasten van de nieuwe ambities opgenomen die voortvloeien uit de herijkte strategische toekomstvisie, het coalitieakkoord 2022-2026 en de actuele ontwikkelingen.

Ad 1.   Uitbreiding Griffie
De formatie van de griffie wordt structureel met 2 uur per week uitgebreid in verband met de ondersteuning van de Klankbordgroepen Noord Drenthe in het kader van Nij begun. Aa en Hunze levert de coördinerend griffier. De loonkosten voor uitbreiding zijn structureel € 5.000 en worden gedekt uit de rijksmiddelen Nij Begun.

Ad 2.  Centrum Seksueel geweld
Het Centrum Seksueel Geweld werd eerder uitgevoerd door Veilig Thuis Groningen. Nu wordt de casuïstiek uit Drenthe overgenomen door Veilig Thuis Drenthe. Om kwaliteit te waarborgen en belangrijke programma's zoals 'No Need to Hide' voort te zetten, is er structureel meer financiering nodig. Dit betreft een jaarlijks bedrag van € 3.250.

Ad 3 . Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming
Er wordt gewerkt aan een nieuwe werkwijze in de kind- en gezinsbeschermingsketen in samenwerking met het Rijk en regio Drenthe. Het toekomstscenario biedt een slimmere, effectievere jeugdbeschermingsketen met samenhangende hulp en steun voor het hele gezin. Proeftuinen en pilots leveren waardevolle input. Veilig Thuis Drenthe transformeert om meer samen te werken met lokale teams, die zelf de casuïstiek blijven beheren. Deze ontwikkelingen vragen om nieuw beleid, waarvan de details en financiële consequenties nog onduidelijk zijn. Door de verschuiving van casuïstiek naar het lokale veld, met VTD als partner, verwachten we hogere kosten voor casusregie. Vooralsnog wordt een p.m. raming opgenomen.

Ad 4.    Armoedebeleid; preventie, informatiecampagne en samenwerking
In het ‘Armoedebeleid 2024-2028’ is één van de doelen: ‘In 2028 bereiken we significant meer inwoners dan in 2021 met onze voorzieningen’. Op dit moment maken inwoners niet altijd gebruik van mogelijke regelingen. Dit heeft verschillende redenen; onder andere door schaamte, wantrouwen en (on)bekendheid van het aanbod. Dit doel brengt een evenredig percentage kostenstijging met zich mee. Om over 4 jaar een significante groei te realiseren, zal het bereik elk jaar (enigszins) moeten stijgen. Structureel is hiervoor in 2025 € 117.000 nodig ten behoeve van extra inzet Impuls, het ‘samen doen team’ en vrijwilligers. De jaren daarna (2026, 2027 en 2028) is er € 17.000 per jaar extra nodig ten opzichte van het vorige jaar 
Om (grotere) geldzorgen te herkennen/tegen te gaan en om ondersteuning/regelingen gemakkelijk te kunnen vinden, dienen we in te zetten op betere bekendheid/vindbaarheid van regelingen en ondersteuningsmogelijkheden. Om inwoners hierover beter te informeren geven we voorlichting, tips, verbeteren we de vindbaarheid van onze regelingen en ondersteuning(spartners) en maken we het aanvragen van regelingen gemakkelijker. We zetten in op preventie en netwerksamenwerking. Structureel € 20.000

Ad 5.    Beleidsadviseur armoede, schuldhulpverlening en arbeidsparticipatie 
In de raad van 13 juni 2024 heeft de raad ingestemd met de herijking van het armoedebeleid. In dit beleid staan verschillende nieuwe activiteiten opgenomen, denk daarbij aan het geldloket, uitbreiding van preventieve activiteiten en een communicatiecampagne. Daarnaast heeft de raad verschillende moties ingebracht waardoor nog aanvullende nieuwe activiteiten onderzocht zullen worden. Momenteel wordt de rol van beleidsadviseur Armoede met incidentele middelen ingevuld. Voorstel is om de rol van beleidsadviseur Armoede structureel in te vullen en hierin ook de thema's schuldhulpverlening en participatiewet onder te brengen. Om de rol van beleidsadviseur Armoede structureel in te kunnen vullen is 0,5 fte nodig. Structureel € 50.000. 
 
Ad 6.    Inkoop Jeugdzorg
Eind 2025 lopen de huidige contracten met zorgaanbieders voor Jeugdzorg af. Op 1 januari 2026 moeten er nieuwe contracten zijn afgesloten met jeugdhulpaanbieders. In de periode van 2023-2025 zijn er verschillende aanbestedingsrondes. Vanaf 2026 zullen naar verwachting de tarieven voor jeugdzorg verder stijgen met het afsluiten van nieuwe contracten. We nemen voor 2026 een p.m. raming op.

Ad 7.    Volwassenfonds 
Het volwassenfonds is bedoeld om minima (onder de inkomensgrens van 130% minimuminkomen) te laten sporten/deel te nemen aan culturele activiteiten. In juli 2023 is het Volwassenenfonds als pilot gestart. In de periode in 2023 dat deze pilot plaats vond, hebben 38 mensen gebruik gemaakt van de regeling. Voor 2024 is het aantal aanvragen absoluut gezien tot op heden met >20% gestegen en we verwachten verdere groei. Er is een bedrag nodig van structureel € 50.000.

Ad 8.    Uitvoering Wet Inburgering
We geven als gemeente sinds januari 2022 uitvoering aan de Wet Inburgering 2021. Omdat de wet relatief nieuw is, zijn nog niet alle activiteiten vormgegeven. Hier wordt verder op in gezet. Te denken valt hierbij aan het organiseren van fietslessen, opzetten van sociaal-culturele/psychologische hulp voor statushouders en het organiseren van juridische ondersteuning. Daarnaast zal op niet al te lange termijn een evaluatie moeten plaatsvinden over de resultaten onder de nieuwe wet. We blijven verkennen wat er verder nodig blijkt qua activiteiten en wat dit betekent voor de kosten. Mogelijkerwijs kunnen de kosten vanuit de structurele middelen (SPUK’s etc.) worden gefinancierd. We nemen vooralsnog een p.m. raming op.

Ad 9.    Startersleningen
Tot en met 2022 werd de Starterslening gemiddeld 4 keer per jaar toegekend. Sinds de aanpassing van de verordening Starterslening in maart 2023 zijn er tijdens 2023 vijf startersleningen toegekend. In 2024 zijn tot op heden (juni 2024) vier startersleningen toegekend. Hiermee staat het resterende budget dat beschikbaar is voor het toekennen van nieuwe startersleningen op € 145.000. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de aanpassing van de verordening Starterslening ertoe heeft geleid dat er jaarlijks meer aanvragen worden gedaan dan de jaren ervoor. Om ervoor te zorgen dat tijdens 2025 voldoende budget beschikbaar is voor het uitkeren van nieuwe startersleningen wordt voorgesteld om € 360.000,- beschikbaar te stellen. Rentelasten structureel € 5.400. (Aangezien het om een revolverend fonds gaat vloeien de gelden gedurende de aflosperiode weer terug)

Ad 10.    Nieuwbouw school en dorpshuis Gasselte
De intentie is om in Gasselte een nieuwe accommodatie te realiseren voor huisvesting van OBS De Dobbe in combinatie met het dorpshuis De Trefkoel. Hiervoor worden na onderzoek en voorbereiding  scenario's opgesteld en uitgewerkt. Op dit moment is nog niet inzichtelijk wat de kosten van nieuwbouw zullen zijn.  Vooruitlopend hierop nemen we voor 2026 een p.m. op.

Ad 11.    Beheer MFC de Spil
Sinds de zomer van 2022 is op verzoek van het bestuur van MFC de Spil het coördinerend beheer tijdelijk uitgebreid met 16 uur naar 36 uur per week. De afgelopen twee jaren is deze tijdelijke uitbreiding voortgezet. In overleg met het bestuur van MFC de Spil is gezocht naar goede argumenten om deze uitbreiding van inzet beheer structureel in te gaan zetten. Op basis van de argumenten en het plan van aanpak is aangetoond dat de noodzaak aanwezig is om het coördinerend beheer voor de Spil structureel tot maximaal 36 uur per week uit te breiden. Het betreft een integrale afweging  waarbij ook de andere kosten van het MFC zijn meegenomen. Met de urenuitbreiding is een extra jaarlijkse subsidie gemoeid van € 25.000. 

Ad 12.    Intensiveren bestrijding schadelijke flora en fauna (invasieve exoten)
De Japanse duizendknoop neemt steeds grotere stukken grond in beslag en is zeer moeilijk te verwijderen. Door klimaatverandering kan de plant zich in de toekomst mogelijk ook via zaad verspreiden, hoewel dit momenteel nog niet het geval is. Om ervoor te zorgen dat de plant beheersbaar blijft, moeten we nu beginnen met het bestrijden van deze invasieve exoot. Op dit moment is het nog niet duidelijk wat de kosten zijn voor het verwijderen en structureel in toom houden van de duizendknoop. Daarom nemen we voorlopig een p.m. raming op. De kosten worden vooralsnog ondergebracht binnen de begrotingsraming voor het bestrijden van de eikenprocessierups.

Ad 13.   Uitvoeringsprogramma mobiliteitsplan verkeer en vervoer
Het uitvoeringsprogramma van ons mobiliteitsplan omvat concrete maatregelen om de gestelde mobiliteitsdoelen zowel op korte als lange termijn te realiseren. Voor de uitvoering van deze maatregelen is in de periode 2024-2028 een totaalbedrag van € 6.000.000 nodig, met een jaarlijks budget van € 1.500.000. Binnen het mobiliteitsplan heeft de herinrichting van de Asserstraat in Rolde een hoge prioriteit.
We kunnen aanspraak maken op de derde tranche van de Subsidie Investeringsimpuls Verkeersveiligheid van de Rijksoverheid. Hoewel de voorwaarden voor deze tranche nog niet definitief zijn, verwachten we voor een groot deel van de maatregelen een subsidie van 50% te ontvangen. Met deze subsidie zou het gemeentelijke aandeel van de totale investering € 3.000.000 bedragen, met een jaarlijks budget van € 750.000.
De jaarlijkse kapitaallasten, gecorrigeerd voor de 50% subsidie, bedragen € 30.000. Dit is gebaseerd op een afschrijvingstermijn van 40 jaar en een rente van 1,5%. Een financiële actualisatie volgt zodra de maatregelen zijn uitgewerkt.

Ad 14.   Klimaatadaptieve inrichtingsplannen
Het betreft maatregelen voor het klimaatadaptief inrichten van het stedelijk gebied, zoals afgesproken in het programma Zandgronden Noord-Nederland. Deze maatregelen richten zich op het aanpakken van hittestress, droogte en wateroverlast op locaties die zijn benoemd in onze Lokale Adaptatie Strategie (LAS).
Het gaat om inrichtingsmaatregelen in de openbare ruimte die niet kunnen of mogen worden  gefinancierd worden vanuit de riolering. Een deel van de kosten voor deze maatregelen komt in aanmerking voor subsidie. Voor het gedeelte dat niet gesubsidieerd wordt en niet gefinancierd kan worden vanuit de riolering, is aanvullend budget nodig. Hierbij valt te denken aan: 1) Herinrichting winkelcentrum Rolde, i.v.m. wateroverlast en hittestress; 2) Onderzoek en aanpak Brink Annen, i.v.m. sterfte bomen en wateroverlast; 3) Herinrichting groenstrook Stationsstraat centrum Gieten i.v.m. sterfte bomen en hittestress. Concrete uitvoeringsplannen moeten nog worden opgesteld.
Voor de periode 2025-2027 gaat het om een totaalbedrag van € 1.656.000. Na aftrek van een rijkssubsidie van 25% blijft er voor de gemeente een bedrag van € 1.242.000 over. Verspreid over drie jaar betekent dit een jaarlijks gemeentelijk investeringsbedrag van € 414.000, met kapitaallasten van € 16.560 per jaar (afschrijving over 40 jaar, rente van 1,5%)

Ad 15.   Verbetering afvalscheiding
Graag willen we ons inzetten voor een betere scheiding van afval. Om dit te realiseren, zullen we voor de vuilniswagen “voorlopers” inzetten die de PMD-minicontainers steekproefsgewijs controleren. Containers die niet voldoen aan de eisen worden niet geleegd. Inwoners worden verzocht om de vervuilde inhoud te verwijderen en de container bij de volgende inzameling opnieuw, schoon aan te bieden. Daarnaast willen we extra inzetten op communicatie zodat de inwoner geïnformeerd blijft. We nemen hiervoor een bedrag structureel bedrag op van € 20.000. We verwachten dat hierdoor de inkomst uit de vergoeding voor PMD hoger wordt en dat daarnaast de hoeveelheid te storten afval afneemt. Het geheel verloopt daarmee budgettair neutraal zodat er geen effect is in het tarief van de afvalstoffenheffing.

Ad 16.   IT – Audit op DigiD-aansluitingen
Organisaties die DigiD gebruiken, moeten jaarlijks een audit laten uitvoeren volgens het normenkader. Voor het netwerk dat wordt gebruikt voor het uitwisselen van gegevens tussen gemeenten, UWV, Sociale Verzekeringsbank (SVB), en andere instanties, geldt eveneens een verplichte audit. Beide audits zijn cruciaal voor het waarborgen van de vertrouwelijkheid, integriteit en beschikbaarheid van de persoonsgegevens die via deze systemen worden uitgewisseld. Het niet voldoen aan de auditvereisten kan leiden tot sancties of het verlies van de aansluitingen op deze systemen. De kosten ten behoeve van deze audits bedragen structureel € 8.000.

Ad 17.  Verduurzamen wagenpark
Het is ons streven om het wagenpark van de buitendienst te verduurzamen. We bekijken daarom per vervanging wat de beste optie is. Als het kan, kiezen we voor elektrificatie maar dat is niet altijd mogelijk, dat geldt met name voor de  ‘grotere’ voertuigen. We kiezen dan voor een andere duurzamere optie. Om hier stappen in te zetten willen we overstappen van dieselbrandstof naar de biologische brandstof HVO100. We verwachten hier een reductie mee te realiseren op de CO2 uitstoot van maximaal 90%.
Als we HVO100 tanken bij de nabijgelegen tankstations, stijgen de jaarlijkse brandstofkosten met ongeveer € 60.000. Daarnaast is de beschikbaarheid van HVO100 bij tankstations in onze gemeente beperkt.
Een alternatief is het installeren en onderhouden van eigen tankinstallaties en het zelf inkopen van HVO100. Dit biedt de volgende financiële voordelen:
•    Gelijkblijvende brandstofkosten: Op basis van de huidige prijzen blijven de brandstofkosten gelijk aan de huidige kosten voor diesel.
•    Investering en kapitaallasten: De installatie van vier tankinstallaties (één grote in Gieten en drie kleinere op andere locaties) vereist een investering van € 80.000 op basis van de huidige prijzen. De jaarlijkse kapitaallasten bedragen € 6.500, gebaseerd op een afschrijvingstermijn van 15 jaar en een rentevoet van 1,5%.
•    Overige exploitatiekosten: De jaarlijkse overige exploitatiekosten worden geschat op € 8.500.
Door te investeren in eigen tankinstallaties kunnen we de jaarlijkse extra kosten van € 60.000, die gepaard gaan met de inkoop van HVO100 bij lokale tankstations, vermijden. Met een totale jaarlijkse kostenpost van structureel € 15.000 is dit een kosteneffectieve en duurzame oplossing voor het verduurzamen van ons wagenpark. 

Ad 18.    Huisvesting kernteams en brandweer Rolde
Er ligt een projectopdracht om te kijken naar de huisvesting van de kernteams en brandweer in Rolde. Op dit moment wordt er gewerkt aan een programma van eisen. Er zijn voor dit traject 3 mogelijkheden. De kosten voor deze investering zijn nog onbekend en worden vooralsnog als een p.m. raming opgenomen voor 2025.

Ad 19.   Informatiebeleidsplan
Voor het strategisch informatiebeleidsplan met daaraan gekoppeld tactische uitvoeringsplannen is een jaarlijks budget nodig. In de meerjarenplanning is hiervoor een reeks bedragen opgenomen. Voor 2025 is een structureel bedrag opgenomen van € 60.000. Voor 2026 is dit € 83.000. Naast een structureel bedrag is ook een incidenteel bedrag nodig. Zie hiervoor ambities incidenteel. De bedragen zijn conform het vastgestelde informatiebeleidsplan.
 

Bij dit onderdeel zijn de incidentele lasten van de ambities weergegeven die voortvloeien uit de herijkte strategische toekomstvisie, het coalitieakkoord 2022-2026 en de actuele ontwikkelingen.

Ad 1.    Tijdelijke uitbreiding formatie Griffie
Gezien de extra werkzaamheden die voortvloeien uit de naderende gemeenteraadsverkiezingen in 2026 en de aanstaande (her)benoeming van de burgemeester in 2025, is het noodzakelijk om tijdelijk de capaciteit van de griffie uit te breiden van 0,8 fte naar 1 fte. Deze tijdelijke capaciteitsverhoging is nodig om de verhoogde werklast adequaat te kunnen opvangen en de processen soepel te laten verlopen. De bijkomende kosten voor deze tijdelijke uitbreiding bedragen € 20.000 voor 2025 en 2026.

Ad 2.      Budget initiatieven 80 jaar vrijheid        
In 2025 wordt gevierd dat we in Nederland 80 jaar in vrijheid leven. Hieraan wordt landelijk en provinciaal veel aandacht besteed. De provincie Drenthe zet het komende jaar in op een aantal provinciale ‘ontwikkelprojecten’ waarbij men zich richt op het activeren en bereiken van jongeren én evenementen/vieringen langs de historische bevrijdingsroute. Daarnaast opent de provincie Drenthe per 1 oktober een subsidieregeling voor initiatieven met betrekking tot 80 jaar vrijheid. 
Wij zijn voornemens hierbij aan te sluiten en ook extra aandacht te besteden aan 80 jaar vrijheid door initiatieven in Aa en Hunze te ondersteunen. We vragen hiervoor een budget ad € 30.000,-.

Ad 3.    Gemeenteraadsverkiezingen
In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 18 maart 2025 zal een raadswerkgroep worden opgericht om activiteiten te organiseren die de opkomst bevorderen. Het programma bevat doorgaans een aantal vaste elementen. Voor 2025 omvat dit in ieder geval het ontwikkelen van een Stemwijzer, het organiseren van een cursus 'Politiek Actief', en het ontwerpen van een verkiezingslogo en spandoeken. Gebaseerd op de ervaringen van eerdere verkiezingen, is hiervoor een incidenteel budget van € 20.000 nodig. 

Ad 4.    Dienstverlening
We richten het servicecentrum en de samenwerking met de teams verder in volgens onze dienstverleningsvisie. Hierbij vernieuwen we onze dienstverlening op basis van de behoeften van onze inwoners. Het is noodzakelijk dat we het beheer van het digitale kanaal in de organisatie borgen door:
•    Het continu ontwikkelen en implementeren van online-diensten en digitaliseringstrajecten. 
•    Het beheren van digitale loketten, het beantwoorden van online vragen of het ondersteunen van digitale aanvraagprocessen.
Om verder uitvoering te geven aan de visie worden binnen de organisatie  functies  omgevormd van analoog (mail, telefoon, balie) naar digitaal (socials en online). Om aan het gekozen ambitieniveau te kunnen blijven voldoen zijn incidentele middelen noodzakelijk. Voor 2025 en 2026 gaat het om een bedrag van respectievelijk  € 90.000 en € 60.000.

Ad 5.    Nij Begun
In april 2023 introduceerde het kabinet het maatregelenpakket "Nij Begun" als reactie op de parlementaire enquête over gaswinning in Groningen. Het pakket bevat 50 maatregelen voor schadeherstel, verduurzaming, een sociale en een economische agenda, waarbij ook Noord-Drenthe betrokken is. De uitvoering is een samenwerking tussen het Rijk, Groningen en Noord-Drenthe, de provincie en waterschappen. Doelen zijn het aantrekkelijk maken van Groningen en Noord-Drenthe en bescherming van hun unieke kenmerken. Alle woningen worden tegen 2035 geïsoleerd, en de sociale en economische agenda's richten zich op verbetering van gezondheid, leefbaarheid, kansen voor jongeren, arbeidsparticipatie, armoedebestrijding en economische structuur voor de komende 30 jaar. Noord-Drentse gemeenten participeren bestuurlijk en operationeel, en betrekken inwoners via een participatieproces
De uitvoering van dit project zal vorm en inhoud krijgen, wat zowel financiële als personele consequenties met zich meebrengt. Er wordt een inschatting gemaakt van de capaciteit die nodig is voor de voorbereiding en daarna voor de verschillende agenda’s.  We gaan er vanuit dat deze kosten zullen worden gedekt door toekomstige bijdragen voor Nij Begun. Op dit moment is nog niet bekend hoe de geldstromen precies zullen verlopen en wat de exacte hoogte van de bijdragen uit het maatregelenpakket zal zijn.

Ad 6.  Onafhankelijke cliëntondersteuning  
In 2024 is een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om de bewustwording van onafhankelijke cliëntondersteuning bij informele zorgvragen te vergroten en de samenwerking tussen formele en informele cliëntondersteuning te verbeteren. In 2025 willen we de aanbevelingen uit dit onderzoek opvolgen en borgen. Door de samenwerking tussen informele en formele cliëntondersteuners in kaart te brengen, hopen we de bewustwording van deze rol en het kennisniveau te verbeteren.
Concreet verwachten we dat inwoners op een laagdrempeliger manier geholpen kunnen worden. De formele cliëntondersteuner zal de informele cliëntondersteuners gaan ondersteunen in de rol van vraagbaak, adviseur en meer, waardoor eenvoudiger kan worden opgeschaald en afgeschaald. Voor deze voorgestelde verbetering vragen we eerst een incidenteel bedrag ad € 25.000 om hiervoor een pilot op te starten. Bij een succesvolle evaluatie kunnen we er voor kiezen om dit structureel in te bedden.

Ad 7.    Hervormingsagenda jeugd
Er zal de komende jaren een verschuiving plaatsvinden van jeugdzorg naar het voorliggende veld. We willen in 2025 gaan investeren in preventie en het voorkomen van jeugdhulp, door middel van laagdrempelige en vrij toegankelijke ondersteuning. Er wordt onderzocht wat daar de meest geschikte invulling van is voor Aa en Hunze. Opties zijn: uitbreiding gezinscoach, kansencoach/brugfunctionaris, jongerenwerk, inzet van een praktijkondersteuner jeugd bij huisartsen. Het inrichten van de inkoop van jeugdzorg in de jeugdhulpregio vraagt inzet en daarmee budget. Het gaat om een incidenteel bedrag van € 300.000

Ad 8.     Armoedebeleid; preventie, informatiecampagne en samenwerking
Om (ergere) geldzorgen te herkennen/tegengaan en om ondersteuning/regelingen gemakkelijk te kunnen vinden, dienen we in te zetten op preventie en betere bekendheid/vindbaarheid van regelingen en ondersteuningsmogelijkheden. Om de inwoner hierover beter te informeren geven we voorlichting, tips, verbeteren we de vindbaarheid van onze regelingen en ondersteuning(spartners) en maken we het aanvragen van regelingen gemakkelijker. Hiervoor wordt een strategieplan opgezet samen met een communicatiespecialist. Daarnaast worden er extra workshops gegeven en vrijwilligers ingezet. We zetten in op preventie en netwerksamenwerking. Incidenteel € 25.000 in 2025 en € 25.000 in 2026

Ad 9.    Energiemanagement systeem in de wijk
We geven uitvoering aan een pilotproject met een energiemanagement systeem in de wijk. Dit doen we in samenwerking met Stichting Oranje Advies. De pilot vormt een oplossing voor netcongestie en zorgt daarnaast voor meer sociale cohesie in de wijk. Daarnaast kan het energiearmoede tegengaan. In 2024 voeren we een vooronderzoek uit naar de haalbaarheid van een pilot in onze gemeente. Bij een positief vooronderzoek starten we een pilot in 2025. De activiteit wordt vooralsnog als p.m. opgenomen.

Ad 10.     Toekomstbestendige Bedrijventerreinen
Bedrijventerreinen spelen een cruciale rol in de economie en hebben verschillende belangrijke voordelen en functies. Bedrijventerreinen bieden ruimte en faciliteiten voor bedrijven om zich te vestigen, te groeien en te opereren. Ze stimuleren economische activiteit, creëren werkgelegenheid en dragen bij aan de groei van de lokale economie. Er zijn verschillende ontwikkelingen gaande op het gebied van bedrijventerreinen zoals de ruimtelijke aspecten op bedrijventerreinen, vraag naar bedrijfslocaties, de mate waarin een bedrijventerrein georganiseerd is en de verduurzamingsopgave. Met het bedrijventerrein de Bloemakkers willen we de volgende stappen zetten naar een toekomstbestendig bedrijventerrein die naar voren zijn gekomen uit het uitvoeringsplan Bloemakkers. Op bedrijventerrein Gasselternijveen willen we het proces in gang zetten dat ook gevolgd is voor de Bloemakkers. Om hieraan uitvoering te kunnen geven is een budget van totaal € 120.000 nodig, verdeeld over 2025, 2026 en 2027 elk jaar een bedrag van € 40.000.

Ad 11.    Verkenning nieuwbouw of renovatie school/dorpshuis Gasselte en cultuuraccommodatie Gieten 
Grote dossiers op het gebied van accommodaties zoals o.a. de huisvestingssituatie van OBS De Dobbe in combinatie met de plannen van het dorpshuis in Gasselte en de planvorming onderwijs- en cultuuraccommodatie Gieten zullen doorlopen in 2025 en 2026. 
De toekomstige huisvestingssituatie van OBS De Dobbe wordt integraal bezien in combinatie met de toekomstplannen van het bestuur van Dorpshuis De Trefkoel. Hiervoor worden in de tweede helft van 2024 opgestelde scenario’s verder uitgewerkt. Bij het bepalen van de voorkeursvariant zijn schoolbestuur, dorpshuisbestuur, kinderopvang en plaatselijk belang betrokken. Het streven is om begin 2025 tot een voorstel te komen welke voor besluitvorming wordt voorgelegd. Na besluitvorming start de verdere planuitwerking.
Voor een goede uitvoering om te komen tot realisatie van de Onderwijs- en Cultuuraccommodatie Gieten hebben we een zorgvuldig traject te doorlopen. Verschillende sporen krijgen in deze procesaanpak een plek. Zoals bijvoorbeeld de voorbereiding van de feitelijke nieuwbouw en inpassing van de nieuwbouw in de omgeving en de effecten daarvan.
Voor onderzoek en planuitwerking voor beide projecten is een incidenteel bedrag nodig van € 100.000 voor 2025 en 2026 om hiervoor expertise in te kunnen zetten.

Ad 12.    Bijdrage verbouw dorpshuis Ekehaar
Met de verbouw van het dorpshuis worden verschillende maatschappelijke doelen gediend, zoals: leefbaarheid, ouderen en mobiliteit, functieverbreding, sociale ontmoeting, duurzaamheid, gezonde exploitatie, gezondheid en vitaliteit, fysieke toegankelijkheid en geschiktheid voor alle doelgroepen van jong tot oud. Met duurzame, functionele en ook toekomstgerichte aanpassingen zal het dorpshuis weer langere tijd vooruit kunnen. De exacte (ver)bouwkosten zijn op dit moment nog niet bekend. Het dorpshuis vraagt de gemeente voor 1/3 deel bij te dragen in de kosten. We willen de verbouw en realisatie faciliteren in de vorm van een incidentele financiële bijdrage. Het gaat op basis van de huidige inschattingen om een incidenteel bedrag van € 500.000. 

Ad 13.    Uitvoering programmaplan woningbouw 2024-2025
We streven ernaar om vóór 2032  835 extra woningen te hebben gerealiseerd. Om deze ambitie te bereiken, is in 2025 en 2026 een incidenteel bedrag van € 450.000 per jaar nodig. Dit bedrag kan ten laste van de reserve grondbedrijf worden gebracht en is voornamelijk bedoeld voor personele inzet in de woningbouwopgave, verkenningen en onderzoek. De kosten vloeien deels weer terug in de reserve grondbedrijf.

Ad 14.   Opstellen Natuurwaardenkaart voor beschermde soorten
Het opstellen van een natuurwaardenkaart voor beschermde soorten is noodzakelijk om te voldoen aan de Gedragscode soortenbescherming. Er wordt een ecologisch adviesbureau gevraagd om de Natuurwaardenkaart voor de gemeente Aa en Hunze op te stellen. Het niet werken volgens de gedragscode is een overtreding van de Omgevingswet. Om dit op te heffen moet er voor alle onderhoudswerkzaamheden in het groen vooraf een ontheffing worden aangevraagd. Wanneer er conform de Gedragscode wordt gewerkt is dat niet nodig. Om de werkprotocollen goed te kunnen invullen is informatie over de aanwezige/ te verwachten beschermde soorten in het gebied noodzakelijk. Hiervoor is een natuurwaardenkaart een noodzakelijk hulpmiddel. Incidenteel is een bedrag nodig van € 100.000. 

Ad 15.   Realisatie tijdelijke flexwoningen
Voor mensen die met spoed een woning nodig hebben onderzoeken we mogelijkheden voor tijdelijke woningen (flexwoningen). Doelstelling is om deze in 2025 te realiseren. Afhankelijk van de locatie, de duur van de tijdelijke woningen, afspraken met samenwerkingspartners en subsidiemogelijkheden (waaronder mogelijke terugplaatsgarantie) worden scenario’s doorberekend. Op basis hiervan worden vervolgafspraken gemaakt over de verdeling van inzet en middelen. In 2024 is door uw raad een budget ad € 500.000 beschikbaar gesteld voor huisvesting statushouders. Dit budget is onder andere bestemd voor het realiseren van flexwoningen. Voor zover dit budget nog niet is aangesproken kan dat in 2025 hiervoor ingezet worden. Vooralsnog wordt hier nu voorlopig een p.m. raming opgenomen. Als er meer duidelijkheid is over de benodigde middelen komen we hier bij uw raad op terug.

Ad 16.   Werkbudget uitvoering gebiedsprogramma’s
Het Rijk wil voor 2030 het landelijk gebied toekomstbestendig maken door natuurherstel, verbetering van water- en bodemkwaliteit, en klimaatactie. Dit gebeurt via het Nationaal Programma Landelijk Gebied, uitgewerkt door de provincie Drenthe in het Drents Programma Landelijk Gebied (DPLG). De uitvoering vindt plaats binnen de bestaande programma’s voor de Drentsche Aa en Hunze/De Monden, die worden aangevuld met nieuwe DPLG-doelstellingen.
Aa en Hunze werkt samen met partners aan de Landschapsvisies voor de Drentsche Aa, De Hunze en de Strategische Landbouwvisie. Projecten worden gezamenlijk gefinancierd. Voorstellen voor financiering van projecten worden afzonderlijk aan de raad ter goedkeuring voorgelegd.

Ad 17.   Faciliteren informele ondersteuning in dorpen
In Gasselternijveen en Grolloo faciliteert de gemeente de informele zorg door middel van de inzet van een beroepskracht (voor de huiskamer+ in Gasselternijveen en de dorpscoördinator in Grolloo). Dit zijn succesvolle manieren om ondersteuning laagdrempelig en met inzet van vrijwilligers te organiseren. Gezien de groei van het aantal ouderen een manier om de kosten WMO te drukken. De komende jaren wil de gemeente dergelijke concepten, samen met inwoners, ook in andere dorpen realiseren. De inzet is dat de gemeente gaat initiëren en de organisatie tot stand brengt met de intentie dat de dorpen het op termijn zelf oppakken. Dit is geraamd op € 100.000 per jaar voor de jaren 2024-2026. 

Ad 18.   Nieuwe koersnota economie en vrijetijdseconomie
De activiteiten in de nieuwe economische koersnota zijn gesplitst in bestaande en nieuwe activiteiten. De bestaande activiteiten kunnen worden uitgevoerd binnen de huidige kaders van de begroting. De nieuwe activiteiten zijn voornamelijk incidentele activiteiten en vergen een aanvullende investering. Het gaat om investeringen via de actielijnen werken en onderwijs, vestigingsbeleid en infrastructuur, innovatie, kennis en duurzaamheid. In totaal gaat het om € 320.000  voor vier jaar. € 80.000 per jaar met ingang van 2022 tot en met 2026.  

Ad 19.   Opstellen omgevingsvisie
De komende jaren komen er veel nieuwe ontwikkelingen en opgaven op de gemeente af die een beslag zullen leggen op de beschikbare ruimte. Opgaven zoals woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie, mobiliteit, natuurontwikkeling, landbouw, economie, recreatie en toerisme, gezondheid, water en bodem, bereikbaarheid (fysiek en digitaal). Grote opgaven met een ruimtelijke impact die ook vanuit landelijk en provinciaal beleid en programma’s vragen om integrale strategische afwegingen en het maken van keuzes. Met name over hoe de gemeente wordt ingericht en hoe de fysieke leefomgeving  wordt benut en beschermd. Dit maakt dan ook het opstellen omgevingsvisie noodzakelijk. De omgevingsvisie geeft daarmee richting aan de verdere uitwerking in beleidsprogramma’s, omgevingsplannen, omgevingsverordeningen en omgevingsvergunningen. Het gaat om een bedrag van € 75.000 voor 2024 en 2025. Het bedrag voor 2024 is inmiddels in de begroting 2024 beschikbaar gesteld. Nu ligt het bedrag in de jaarschijf 2025 ter besluitvorming voor.

Ad 20.   Aanbrengen graskeien
In de begroting voor 2024 was voor de periode 2024-2027 jaarlijks een bedrag van € 100.000 opgenomen voor het aanbrengen van graskeien. In de huidige begroting vervangen we dit bedrag voor de periode 2025-2027 door een pm raming. De reden hiervoor is we eerst willen bekijken of de beschikbare budgetten voldoende zijn om de bermversteviging uit te voeren. Mocht blijken dat we niet binnen de beschikbare budgetten uitkomen dan komen we hierop terug in de tussentijdse rapportages.

Ad 21.  Budget uitvoering Cultuurnota
Voor de uitvoering van de cultuurnota 'Cultuur verbindt 2022 - 2025' is een incidenteel budget van € 50.000 per jaar beschikbaar gesteld voor de looptijd van de cultuurnota. Uit dit budget worden de culturele festivals en evenementen, de uitrol van de moties muziekonderwijs, projecten op het snijvlak van het sociaal domein, het Huus van de Taol en overige projecten bekostigd. 

Ad 22.  Aanvullende financiën project DAF (ICO cultuureducatie)
Het project Digital Art Factory (DAF) is in 2020 officieel gestart in Gieten. Het is een succesvolle activiteit voor jongeren van 10 - 23 jaar en wordt georganiseerd door het ICO. In de cultuurnota 'Cultuur verbindt 2022 - 2025' is het project met 4 jaar verlengd. De extra incidentele gemeentelijke bijdrage voor deze periode is € 5.500 per jaar. 

Ad 23.   Informatiebeleidsplan
Voor het strategisch informatiebeleidsplan met daaraan gekoppeld tactische uitvoeringsplannen is een jaarlijks budget nodig. In de meerjarenplanning is hiervoor een reeks bedragen opgenomen. Voor 2025-2026 gaat het om respectievelijk € 100.000 en  € 55.000. Daarnaast is er ook een structureel bedrag opgenomen. Zie hiervoor ambities structureel.

Ad 24.    Restauratiewerkzaamheden archief
Een deel van het oude archief van de voormalige gemeenten Anloo en Rolde heeft gebruiks- en mechanische schade. Ook bevat het schimmel en vochtplekken. Om goed bewaard te kunnen blijven moet dit gedeelte gerestaureerd worden. De kosten voor 2025 zijn incidenteel € 40.000.

Ad 25.  Inventariseren semi-statisch archief
Het semi-statische archief, dat de periode van 1998 tot ongeveer 2015 beslaat, dient te worden geïnventariseerd. Om deze taak uit te kunnen voeren, is het nodig om het archief eerst op te schonen. Hierbij dienen de documenten die bewaard moeten blijven, gescheiden te worden van de documenten die vernietigd kunnen worden. Het is noodzakelijk om het semi-statische archief te inventariseren vanwege de wettelijk bepaalde vernietigingstermijnen. Zonder inventarisatie is het niet mogelijk om de documenten die vernietigd kunnen worden ook daadwerkelijk te vernietigen. De incidentele kosten voor het jaar 2025 bedragen € 100.000.
 

In de tabel hieronder staan de ombuigingen die in de begroting 2025 zijn verwerkt.

Ad 1. Verlaging bijdragen GR’en
De financiële uitdaging waar de gemeente de komende jaren voor staat, is niet alleen een zaak voor de gemeente zelf maar ook voor onze partners in de uitvoering van onze taken. We gaan ervanuit dat ook de gemeenschappelijke regelingen waar we als gemeente in deelnemen daarin hun verantwoordelijkheid nemen. Omdat dit gedragen moet worden door alle deelnemers in de verschillende gemeenschappelijke regelingen willen we dit in Drents verband (VDG) oppakken. Naar aanleiding van de begrotingen van de GR’en over 2025 is ook een brief verzonden met daarin een ‘winstwaarschuwing’ over een komende bezuiniging. We nemen hiervoor in 2026 een taakstelling op van 5% op de begrote bijdragen aan de verschillende gemeenschappelijke regelingen. Het betreft een bedrag ad € 360.000,-. 

Ad 2. Verlaging subsidies grote instellingen 
Buiten de GR’en ontvangen nog verschillende grote instellingen subsidie van ons ter uitvoering van diverse gemeentelijke taken. We denken dan aan Stichting Attenta, de bibliotheek, het ICO, Impuls en Icare. We vragen deze instellingen binnen hun organisatie een efficiencyslag te maken om tot een lagere bijdrage te komen. Hiervoor is enig tijd nodig zodat we deze ombuiging pas voor 2027 inboeken. Kanttekening is wel dat een aantal van deze instellingen in het voorliggend veld werkzaam zijn waar we ook extra inzet van deze instellingen verwachten.

Ad 3. Screenen verzekeringspakket
We gaan ons verzekeringspakket kritisch onder de loep nemen om te kijken of er besparingen mogelijk zijn. We verwachten hiermee een bedrag ad € 10.000 mee te besparen. Uitgangspunt blijft natuurlijk dat de risico’s verantwoord blijven. Daarnaast gaan we kijken of het aansluiten bij het (nog op te richten) VNG-risicobeheerfonds een goede optie voor ons is. Eventuele voordelen daarvan worden in een volgend jaar verwerkt.

Ad 4. Screenen lopende abonnementen
We gaan kritisch kijken naar alle huidige lidmaatschappen en abonnementen en ook naar het proces van het aangaan van nieuwe lidmaatschappen of het afsluiten van abonnementen. We verwachten hierin een bedrag ad € 5.000 te kunnen besparen. Dit valt ook samen met het onder punt 5 genoemde proces van het verhogen van het kostenbewustzijn binnen organisatie en bestuur.

Ad 5. Trend goederen en diensten 
We berekenen jaarlijks een inflatiecorrectie door op onze algemene kosten. Het percentage is gekoppeld aan de (laatst gepubliceerde) meicirculaire. We stellen voor om deze inflatiecorrectie gedurende twee jaar niet door te voeren. Dit levert voor 2025 een bedrag op van € 255.000,-. Dit gaat samen met een proces van het verhogen van het algemeen kostenbewustzijn binnen organisatie en bestuur. Naar verwachting is dit dan een realistisch bedrag waarbij we ook de positieve rekeningresultaten van de afgelopen jaren in het achterhoofd hebben. Daarnaast kijken we ook kritisch naar over- en onderschrijdingen van budgetten zodat we richting de (volgende) begroting een goede en realistische uitgangspositie hebben.

Ad 6. Onderuitputting kapitaallasten
Begrotingstechnisch beginnen de kapitaallasten(rente en afschrijving) te lopen in het jaar dat het investeringskrediet wordt toegekend. In de praktijk duurt het enige tijd voordat de investering daadwerkelijk in gebruik wordt genomen. In onze financiële verordening  hebben we dan ook opgenomen dat de kapitaallasten beginnen te lopen in het jaar na afschaf/gereedkoming. Op rekeningbasis doen we dit al maar om dit ook op begrotingsbasis te regelen nemen we hiervoor nu een structureel bedrag als voordeel op. Dit bedrag is gebaseerd op de voordelen op de kapitaallasten van de afgelopen jaren.

Ad 7. Taakstelling personeel
Om de personeelskosten binnen het salarisbudget te houden wordt een taakstelling opgenomen ter hoogte van de (individuele)rechtspositionele aanpassingen. Voor 2025 betreft dit een bedrag ad € 195.000 en voor 2026 gaat het om € 45.000.

Ad 8. Toeristenbelasting
Het verhogen van inkomsten maakt ook deel uit van de maatregelen om te komen tot een sluitende begroting in 2025 en verder.  Verhoging van de toeristenbelasting behoort dan tot de mogelijkheden. We stellen voor om het tarief voor de toeristenbelasting in 2026 te verhogen met € 0,25 naar € 1,55.  We komen daarmee uit op het Drents gemiddelde van 2024. We verwachten hiermee een extra opbrengst te behalen van € 375.000.  De verhoging heeft effect op de totale overnachtingsprijs. Een gezin van 4 personen dat hier 2 weken verblijft, krijgt te maken met € 14,- extra toeristenbelasting.

Ad 9.  OZB verhoging boven de trend
Om een sluitende begroting te verkrijgen is naast uitgavenverlaging ook inkomstenverhoging noodzakelijk. Voorgesteld wordt dan ook om de OZB dit jaar meer dan trendmatig te verhogen. Het betreft dan een (extra) verhoging van 2%. We refereren daarbij aan het kengetal voor de belastingcapaciteit. Deze is 73% (cijfer begroting 2024). Dit houdt in dat de woonlasten in onze gemeente 73% bedragen van het landelijk gemiddelde. Ter indicatie, de gemiddelde landelijke woonlasten zijn in 2024 € 994,- terwijl de gemiddelde woonlasten in onze gemeente € 723,- bedragen. Daarnaast hebben we in de nota financiële beleidskaders afgesproken dat de norm voor de belastingcapaciteit tussen de 95 en 105 % moet liggen. Dit biedt nog ruimte voor verhoging waarbij wel wordt opgemerkt dat het voldoen aan de norm hierbij niet vooropstaat. 

Het financieel uitgangspunt bij de inkomstenontwikkeling is dat er wordt uitgegaan van een verhoging van de tarieven (niet zijnde belastingen) met het geldende prijsindexcijfer voor overheidsconsumptie, netto materieel (trendmatige verhoging) uit de meest recente circulaire. Voor de kostenontwikkeling wordt uitgegaan van datzelfde prijsindexcijfer met uitzondering van de loonontwikkeling. De bijdragen aan de GR’en worden daarbij meegenomen voor het loonpercentage omdat de kosten van de GR’en veelal uit loonkosten bestaan.  

Voor de berekening wordt uitgegaan van 2 indexcijfers in de trendmatige ontwikkelingen. De gegevens komen uit de meicirculaire 2024. Voor salarissen wordt de index van loonvoet sector overheid gehanteerd. Voor de overige onderdelen de prijsindex overheidsconsumptie (netto materieel).
Index van de salarissen: 
2025: 4,4 %
2026: 3,8 %
2027: 4,8 %
2028: 4,0%
Index voor de overige onderdelen
2025: 2,2 % 
2026: 2,2 %
2027: 2,2 %
2028: 2,2 %
Het voorstel is om voor de jaren 2025-2028 de OZB minimaal te corrigeren met het inflatiepercentage en om de eventueel verdere trendmatige verhoging af te laten hangen van de financiële noodzaak. De inflatiecorrectie is bedoeld om de inkomsten en uitgaven op hetzelfde niveau te houden. Bij de inflatiecorrectie gaat het om de index voor de overige onderdelen als hierboven weergegeven. Voor 2025 2,2%.

Bij dit onderdeel worden de verschillen in de uitkering uit het gemeentefonds tussen de verschillende jaren opgenomen. 

Structureel

Ad 1.     Mutatie Algemene Uitkering 
De raming voor de algemene uitkering volgt de meicirculaire 2024. Voor het jaar 2024 is er nog sprake van een aanzienlijk accres. Dit compenseert de forse loon- en prijsstijgingen.  Voor het jaar 2026 een heel negatief beeld, het zgn. ‘ravijnjaar’. De jaren na 2026 laten een (voorzichtig) herstel van de accressen zien. 

Ad 2.    Hervormingsagenda Jeugd
Er zijn afspraken gemaakt over de extra middelen die het Rijk compenseert ten aanzien van de hoge uitgaven ten behoeve van de jeugdzorg. De middelen worden (deels) afgebouwd gelijktijdig met maatregelen die de kosten van de jeugdzorg (naar verwachting) moeten doen dalen.

Ad 3/4. Wet Open Overheid 
Op 26 januari 2021 heeft de Tweede Kamer de (Wijzigingswet) Wet open overheid (Woo) aangenomen. Het betreft een initiatiefwet uit de Tweede Kamer die beoogt de gehele overheid transparanter en toegankelijker te maken. Met dit wetsvoorstel geven de initiatiefnemers zowel de actieve als de passieve openbaarmaking van overheidsinformatie een nieuwe basis, verankeren zij het recht op toegang tot informatie wettelijk en beogen zij de informatievoorziening en informatiehuishouding van het Rijk en decentrale overheden te verbeteren. De wet is gedeeltelijk in werking getreden op 1 mei 2022. De huidige Wet openbaarheid van bestuur (Wob) wordt ingetrokken bij de volledige inwerkingtreding van de Woo. 
Vooruitlopend op de besluitvorming in de Eerste Kamer heeft het kabinet hiervoor structurele en incidentele financiële middelen vrijgemaakt. De middelen worden gebruikt om de wet binnen de organisatie te implementeren en in te bedden.

Incidenteel
Ad 5/6    Wet Open Overheid
De toelichting voor dit onderdeel is hetzelfde als bij ad 3/4 .

Bij dit onderdeel zijn opgenomen: de niet-trendmatige ontwikkelingen, vervangingsinvesteringen  en vrijval kapitaallasten.

Ad 1. Hervormingsagenda Jeugd
Er zijn afspraken gemaakt over de extra middelen die het Rijk compenseert ten aanzien van de hoge uitgaven ten behoeve van de jeugdzorg. De middelen worden (deels) afgebouwd gelijktijdig met maatregelen die de kosten van de jeugdzorg (naar verwachting) moeten doen dalen. De uitgaven voor jeugd houden gelijke tred met deze rijksmiddelen. Opgemerkt wordt dat het lastig is grip te krijgen op de uitgaven is en dat we hier risico’s lopen. Om deze te verkleinen zetten we hierbij maximaal in op preventie.

Ad 2. Compensatiemiddelen Jeugd
In de algemene uitkering uit het gemeentefonds zijn structurele middelen toegevoegd ter compensatie van de extra lasten binnen de jeugdzorg. Het betreft een bedrag ad € 71.000. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de budgetten voor jeugdzorg.

Ad 3. CAO Sociaal Werk
Onlangs is de nieuwe CAO Sociaal Werk Vastgesteld. Attenta, Impuls en aanbieders van de WMO en Jeugd vallen onder deze CAO. Het betreft een verhoging boven de inflatie. We kunnen de CAO stijging in zijn geheel niet binnen de budgetten van het Sociaal Domein opvangen. De ramingen  wordt vooralsnog structureel bijgesteld met een bedrag van € 250.000.  

Ad 4. Extra toeristenbelasting
Voor 2025 is een verhoging van de toeristenbelasting opgenomen van € 0,05 per persoon per nacht. De raming wordt daarom structureel met € 75.000 verhoogd. De besluitvorming over deze tariefsverhoging heeft bij de behandeling van de begroting 2024 al plaatsgevonden.
Voor 2026 en 2027 is sprake van een hogere opbrengst van structureel € 50.000 per jaar. Deze aanpassing heeft geen gevolgen voor de tarieven maar is het gevolg van een hoger aantal overnachtingen (areaaluitbreiding). 

Ad 5. Aanpassen onderhoudsniveau
Als gevolg van een gunstige aanbesteding is sprake van een voordeel op straatvegen en onkruidbestrijding van € 60.000.

Ad 6. Milieuleges heffen 
Onze legesverordening biedt de mogelijkheid om milieuleges te heffen. Dit is in verband met de invoering van de omgevingswet weer toegestaan (onderdeel van de bruidsschat). Een globale inschatting in de aanloop naar de invoering van de omgevingswet leverde hiervoor een bedrag op van ca € 70.000. De uitvoering hiervan ligt bij de Omgevingsdienst Drenthe.

Ad 7. Meeropbrengst OZB
Dit betreft een meeropbrengst OZB door areaaluitbreiding. De structurele verhoging bedraagt € 50.000 per jaar.

Ad 8a. Rechtspositionele aanpassingen: salarissen compensatie CAO
Volgens de systematiek van het personeelsbudget wordt het loonbudget maximaal verhoogd met de compensatie prijsstijging van de algemene uitkering. Wij hebben het loonbudget in 2024 conform de systematiek structureel verhoogd met 5,2%. 
Als gevolg van de nieuw afgesloten CAO is de structurele verhoging 6% geworden. Dit betekent een tekort van 0,8% (€ 160.000) ten opzichte van de compensatie prijsstijging  dat we niet kunnen oplossen binnen het taakstellend personeelsbudget.              

Ad 8b. Rechtspositionele aanpassingen: aanpassingen in functies
De aard van het werk is in de afgelopen jaren veranderd; meerdere functies zijn integraler, strategischer en interactiever geworden. Vanwege deze ontwikkelingen en de geldende rechtspositionele voorwaarden van werknemers was het noodzakelijk om zowel een aantal functiebeschrijvingen als ook het functiehuis aan te passen aan de actualiteit. Het functiehuis biedt een overzicht van alle functiebeschrijvingen binnen de organisatie en vormt de basis voor functiewaardering. De rechtspositionele aanpassingen binnen het functiehuis hebben in 2024 plaatsgevonden en hebben een effect op de loonsom. Voor de ontwikkeling van de loonsom is daarom in 2025 structureel € 195.000 en in 2026 structureel € 45.000 toegevoegd.

Ad 9. Gemeenschappelijke regelingen
Evenals bij de gemeenten hebben de gemeenschappelijke regelingen te maken met fors hogere salariskosten als gevolg van de nieuw afgesloten CAO’s. De verhoging van de salariskosten wordt doorberekend in de bijdrage van de gemeenten. Voor het totaal van de gemeenschappelijke regelingen gaat het om een totaal van € 300.000 bovenop de inflatie van de component loonsom van 4,4% waar in de begroting al rekening mee wordt gehouden. 

 Ad 10 t/m 14. Vervangingsinvesteringen – structureel
Het gaat hier om de kapitaallasten van vervangingsinvesteringen.

Ad 15. Lagere kapitaallasten
Het betreft vrijval van kapitaallasten van vervangingsinvesteringen die in het verleden zijn gedaan.

Bij dit onderdeel is de dekking weergegeven van de incidentele beleidswensen en ontwikkelingen uit de onderdelen ambities incidenteel en overige mutaties incidenteel.

Toelichting

Voor de incidentele ambities/mutaties  geldt dat de bedragen worden onttrokken aan de VAR. In het  onderstaand overzicht is aangegeven om welke bedragen het voor de jaren 2025 t/m 2028 gaat. Voor een overzicht van de stand van de VAR en wordt o.a. verwezen naar het begin van het onderdeel hoofdlijnen.

In de eerste begrotingswijziging 2025 zijn de mutaties van de budgetten opgenomen, die voortvloeien uit de incidentele en structurele beleidsvoornemens en ontwikkelingen van het begrotingsvoorstel 2025. Voor een toelichting wordt verwezen naar de onderdelen ambities en ontwikkelingen onder het onderdeel Hoofdlijnen.